به دنبال شیوع ویروس کووید 19 در جهان و ورود آن به قاره آفریقا، کشورهای این قاره که اکثراً از نظر اقتصادی و اجتماعی وضعیت ضعیف و شکننده ‏ای دارند، ضمن انجام اقدامات پیشگیرانه و مقابله با این اپیدمی، از کشورها و سازمان‏ های خارج از قاره و به‏ ویژه کشورهای حامی و  شرکای آفریقا درخواست کمک کردند. چین به عنوان شریک راهبردی آفریقا که در سه دهه اخیر روابط خود با کشورهای آفریقایی را در همه زمینه ‏ها توسعه داده، گوی سبقت را از دیگر رقبا  ربوده  و همچنین  بیشترین کمک و وام را  در اختیار آفریقایی‏ ها  قرار داده، از اولین کشورهایی بود که به کمک آمد. امدادرسانی و ارسال لوازم  موردنیاز، به ‏ویژه پزشکی و بهداشتی، در کنار اعزام تیم ‏های پزشکی به کشورهای آفریقایی در دستور کار چینی‏ ها قرار گرفته و اجرایی شد. به‏ طوری‏که در اولین نشست سران اتحادیه برای مبارزه با کرونا، از این کشور تقدیر شد. بدون شک این حرکت گام دیگری در تحکیم روابط دیپلماتیک، نزدیکی بیشتر چین با آفریقا و نفوذ این کشور در میان مردم و دولتمردان  قاره بود.

ازطرف ‏دیگر آمریکا که همواره در حال رقابت با چین و تخریب این کشور در میان آفریقایی‏ هاست، از بدرفتاری و برخورد  نامناسب مقامات و پلیس گوانجو علیه اتباع آفریقایی مقیم سود برده و سریعاً و در سطح بالا از آفریقایی‏ ها حمایت و اقدام چین را تبعیض نژادی  توصیف کرد. دستگاه ‏های تبلیغاتی آمریکا و غرب هم وارد عمل شده تا از این فرصت برای تخریب روابط چین و آفریقا استفاده کنند. این حربه در ابتدا تحرکاتی را ایجاد کرد. گزارش‏های انتقادی و خشم ‏آلود در رسانه ‏های آفریقایی و فضای مجازی منتشر و صحنه‏ هایی از بدرفتاری با مهاجران سیاه‏پوست پخش شد که وجهۀ چین در آفریقا را تا حدودی خدشه‏ دار و پکن به ‏خاطر این بدرفتاری ‏ها  تحت فشار قرار گرفت. چینی‏ ها در بعضی از کشورهای آفریقایی مانند نیجریه و زامبیا مورد تعرض قرار گرفتند.  سفرای آفریقایی مقیم پکن اطلاعیه داده و نسبت‏ به بدرفتاری با آفریقایی‏ ها اعتراض نمودند. سفرای چین نیز  در چند کشور آفریقایی و همچنین اتحادیه آفریقا احضار شده و به آن‏ها اعتراض شد. دولت چین درمقابل تلاش کرد تا اوضاع را کنترل کند. رئیس ‏جمهور با رؤسای چند کشور آفریقایی تلفنی صحبت کرد. معاون وزیر امور خارجه با سفرای مقیم پکن ملاقات و سخن‏گوی وزارت خارجه نیز موضع‏ گیری نمود. آن‏ها بر روابط نزدیک با کشورهای آفریقایی و اهتمام به استمرار و توسعه آن و ادامه حمایت‏ ها و کمک‏ های دوستانۀ خود به کشورهای  آفریقایی تأکید و ضمن تکذیب اخبار اذیت و آزار آفریقایی‏ ها در چین، آن را موارد جزئی و حاصل اشتباه فردی وانمود کردند و به مخالفت با ادعاهای آمریکا پرداختند. سخن‏گوی وزارت امور خارجه چین ضمن تکذیب هرگونه تبعیض نژادی علیه برادران آفریقایی اظهار داشت مقامات مسئول، تحقیقات درخصوص این موضوع را آغاز کرده و اقدامات جدی دراین‏ راستا اتخاذ کرده ‏اند. وی اتهام ‏زنی‏ های آمریکا درخصوص بدرفتاری مقامات شهر گوانجو با سیاه‏پوستان را رد کرد و گفت آمریکا این اتهام پراکنی‏ ها را به قصد برهم ‏زدن روابط چین و کشورهای آفریقایی عنوان می‏ کند. وی افزود در وضعیت کنونی که سراسر جهان نیاز به همبستگی دارد، ادعای آمریکا خودخواهانه تحریک ‏آمیز، غیراخلاقی و غیرمسئولانه است و نمی ‏تواند دوستی چین و آفریقا را تضعیف کند.

در این شرایط؛ به دعوت رئیس‏ جمهور چین، اجلاس فوق‏ العاده سران چین و آفریقا با عنوان همبستگی و اتحاد علیه کووید 19 به ریاست مشترک اتحادیه آفریقا و  مجمع همکاری چین و آفریقا [1]و به طور مجازی در 17 ژوئن 2020 ( 28 خردادماه 1399) در پکن برگزار شد. در این  نشست رئیس ‏جمهور چین، رؤسای کشورهای عضو شورای سران اتحادیه آفریقا (8 کشور)، رؤسای سازمان‏های اقتصادی منطقه ‏ای (9 کشور)، رئیس‏ جمهور سنگال به عنوان رئیس مشترک مجمع همکاری چین و آفریقا و رئیس کمسییون اتحادیه آفریقا مشارکت کردند.  دبیرکل سازمان ملل و مدیر سازمان بهداشت جهانی نیز، به عنوان میهمان ویژه در این  اجلاس حضور داشتند. هدف نشست استفاده از مکانیسم مجمع همکاری چین و آفریقا برای بسیج امکانات در مبارزه با پاندومی‌کووید 19 بود.  

 در این نشست رهبران آفریقایی ضمن تشکر از چین به خاطر کمک ‏ها و برگزاری نشست، وضعیت بیماری در آفریقا را تشریح و بر اهمیت کمک‏ های خارجی برای مقابله با همه‏ گیری ویروس کووید 19 تأکید کردند. آقای شی‏جین پینگ رئیس‏ جمهور چین هم با تأکید بر اینکه کشورش در سخت‏ ترین زمان خود برای مبارزه با کرونا، تحت حمایت ارزشمند و فراموش‏ نشدنی ازسوی کشورهای آفریقایی قرار گرفت؛ اضافه کرد چین پس از آغاز شیوع کرونا در آفریقا، پیشگامانه کمک‏ های لازم به کشورهای آفریقایی رسانده و در کنار مردم آفریقا ایستاده است. وی همچنین افزود چین و آفریقا با هم درراستای مدیریت جهانی با محوریت سازمان ملل متحد کار می‏ کنند و از سازمان بهداشت جهانی برای نقش ‏آفرینی بیشتر در مبارزه با کرونا حمایت می‏کنند. آقای پینگ با تأکید بر اینکه دولت‏ها و مردم آفریقا یک جبهه واحد تشکیل داده ‏اند و با هماهنگی مؤثر و کارآمد ایجادشده توسط اتحادیه آفریقا، توانستند اقدامات مهم و مؤثری برای کاستن از سرعت گسترش ویروس کرونا انجام دهند؛  قول داد بدهی ‏های آفریقا را بخشیده یا تعلیق کند و واکسن کرونا را هم بعد از تولید به‏ سرعت در اختیار آن‏ها قرار دهد. وی همچنین اعلام کرد، چین ساخت مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‏ های آفریقا را پیش از تاریخ مقرر در سال جاری میلادی آغاز و روند ساخت بیمارستان‏های دوستی چین و آفریقا و همکاری مشترک با بیمارستان‏های آفریقایی و چینی برای ساخت جامعه مشترک بهداشت و سلامت همکاری خواهد کرد. دوستی چین و آفریقا با قدرت پیش می‏رود.

در بیانیه مشترک پایان نشست؛ اهمیت چالش همه‏ گیری سریع ویروس کووید 19، نیاز آفریقا به حمایت و همبستگی برای مبارزه با بیماری، درخواست از جامعه بین‏ الملل برای کمک به آفریقا و لغو تحریم‎های سودان و زیمبابوه، تشکر از چین به خاطر کمک ‏ها و تعهد این کشور برای کمک بیشتر به کشورهای آفریقایی و اتحادیه آفریقا و همچنین دیگر سازمان ‏های منطقه ‏ای قاره، حمایت از اقدامات دبیرکل سازمان ملل و مدیر سازمان بهداشت جهانی، حمایت مشترک از موضوعات مربوط به منافع طرفین، ازجمله مخالفت با دخالت نیروهای خارجی در امور داخلی آفریقا و حمایت از موضع چین درخصوص تایوان و هنگ ‏کنگ، حمایت از چندجانبه‏ گرایی و مخالفت با یک ‏جانبه‏ گرایی، تأکید بر نقش مثبت سرمایه ‏گذاری چین در آفریقا و همکاری مالی در توسعه بیشتر و بهبود زندگی مردم در آفریقا، حمایت از اجرای توافق‏نامه تجارت آزاد آفریقا، توجه جدی چین به نگرانی آفریقایی ‏ها بابت بدهی ‏ها و اقدام برای رفع این نگرانی براساس ابتکار گروه 20، حمایت از اقدام چین درخصوص جلوگیری از شیوع  ویروس کووید 19 و تبادل اطلاعات با سازمان بهداشت جهانی، تأکید چین بر ساخت سریع‏تر مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‏های آفریقا و  ارائه واکسن پس از تولید به کشورهای آفریقایی در اسرع وقت، موردتأکید قرار گرفته است.

حضور قابل‏ توجه و حداکثری سران آفریقایی[2] و مدیران ارشد سازمان‏های بین ‏المللی درگیر در موضوع کرونا در اجلاس، بیانگر این حقیقت است که علی‏رغم مشکل ایجادشده در روابط چین و کشورهای آفریقایی و تلاش‏های  آمریکا و غرب برای تخریب چین در میان آفریقایی ‏ها، اجلاس در سطح عالی برگزار شده و با عنایت به مطالب مطرح‏ شده در نشست و بیانیۀ پایانی آن می‏توان بر موفق بودن اجلاس و تأمین خواسته ‏های هر دو طرف تأکید کرد. آفریقایی‏ ها به هدف خود که کسب حمایت و کمک برای مقابله با شیوع بیماری و بخشش یا تعلیق بدهی ‏ها بود، رسیده و چینی ‏ها هم به اهداف سیاست خارجی در صحنه‏ های منطقه ‏ای و بین ‏المللی دست یافته و دیپلماسی عمومی  و قدرت نرم خود را نیز  به نمایش گذاشتند.

 چین پس از اجلاس، ارسال کمک به آفریقا برای مقابله با شیوع بیماری را ادامه و افزایش داد. کمک‏های پزشکی بسیاری به بیش ‏از 50 کشور آفریقایی و اتحادیه آفریقا ارسال، گروه‏ های متخصص پزشکی به حدود 15 کشور اعزام، بیش ‏از 30 کنفرانس ویدئویی توسط کارشناسان برگزار  و 46 تیم پزشکی چینی مقیم  آفریقا  اقدامات ضداپیدمی‌کرونا انجام داده ‏اند.  

برگزاری اجلاس در شرایط ویژه و خاص، بیانگر زمان‏ شناسی رهبران چین، اهمیت آفریقا برای آن‏ها و برنامه‏ ریزی دقیق برای رسیدن به اهداف سیاست خارجی در این قاره است. چین با این اقدام و اقدامات تکمیلی و ارائه کمک، نه‏ تنها آثار سوء‏رفتار با اتباع آفریقایی را کم‏رنگ کرده، بلکه موقعیت خود را در آفریقا تحکیم و تصویری قوی از خود به عنوان یک دوست و شریک با تفاهم و یاری ‏دهنده برجای گذاشت و بدین ‏صورت  تلاش ‏های آمریکا برای استفاده از شرایط و حادثه گوانجو جهت  تخریب چهره چین در میان آفریقایی ‏ها و فاصله انداختن میان آن‏ها را ناکام گذاشت.

پی نوشت:

[1] . (Forum On China Africa Cooperation (FOCAC

این مجمع در سال 2000  با هدف توسعه روابط با کشورهای آفریقایی ایجاد و تا کنون سه نوبت در سال ‏های 2006 ، 2015 و 2018 به ترتیب در پکن، پرتوریا و پکن برگزار شده است. ریاست مجمع به‏ طور مشترک برعهدۀ چین و یکی از رؤسای کشورهای آفریقایی است.

[2] همۀ دعوت‏ شدگان در اجلاس شرکت کردند.

(مسئولیت محتوای مطالب  برعهده نویسندگان است و بیانگر دیدگاه‌های مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی نیست)