در ماه‌های اخیر، فضای سیاسی ایالات متحده شاهد بازگشت لحن تهاجمی در قبال آمریکای لاتین بوده است. دونالد ترامپ در سخنرانی‌های عمومی خود در سال ۲۰۲۵، دولت مادورو را «دیکتاتوری مواد مخدر» نامید و وعده داد «نیم‌کره‌ی غربی را از نفوذ دشمنان آمریکا پاک‌سازی» کند.
اما پرسش کلیدی این است: آیا واقعاً هدف واشنگتن مبارزه با قاچاق مواد است یا این برچسب امنیتی پوششی است برای استراتژی بزرگ‌تری در حوزه‌ی انرژی و رقابت با محور ایران ،چین و روسیه ؟
این مقاله نشان می‌دهد چگونه فشار بر کاراکاس می‌تواند در آینده با سناریوی بحران انرژی در تنگه هرمز پیوند بخورد.
برچسب نارکوتروریسم: واقعیت یا ابزار فشار؟
اصطلاح "نارکوتروریسم" در دهه‌ی ۱۹۸۰ برای توصیف کارتل‌های مواد مخدر آمریکای جنوبی مطرح شد، اما در دهه‌ی اخیر دوباره وارد ادبیات سیاسی واشنگتن شده است. به گزارش شورای روابط خارجی آمریکا (CFR,2024)، دولت آمریکا ونزوئلا را به «پناه دادن به شبکه‌های قاچاق» متهم کرده است.
با این حال داده‌های دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد (UNODC, 2023) نشان می‌دهد سهم ونزوئلا از مسیرهای ترانزیت کوکائین در آمریکای جنوبی کمتر از ۱۰ درصد است. به تعبیر تحلیل‌گران الجزیره (ژوئیه ۲۰۲۴)، «نارکوتروریسم» در این بستر نه یک واقعیت امنیتی بلکه ابزاری سیاسی برای مشروعیت‌بخشی به فشار بر دولت مادورو است.
از حمایت از اپوزیسیون تا بازگشت دکترین مونرو
در ژانویه‌ی ۲۰۱۹، دولت ترامپ خوان گوآیدو، رئیس پارلمان ونزوئلا را به عنوان «رئیس‌جمهور موقت» به رسمیت شناخت. این تصمیم آغازگر تلاش برای تغییر رژیم در کاراکاس بود. اتحادیه‌ی اروپا و چند کشور آمریکای لاتین نیز از این موضع حمایت کردند. اینها همزمان با تحریم‌های اقتصادی گسترده و تشویق ارتش ونزوئلا به کناره گیری از مادرو بود.
در سال ۲۰۲۰، ایالات متحده عملیات نظامی تشدید مبارزه با مواد مخدر Enhanced Counter-Narcotics را در دریای کارائیب آغاز کرد. وزارت دفاع هدف آن را مبارزه با قاچاق عنوان کرد، اما پژوهش‌های اندیشکده‌های بروکینز و کارنگی Brookings Institution (2023) و Carnegie Endowment (2023) نشان می‌دهد که هدف واقعی، افزایش فشار نظامی و روانی بر کاراکاس و ارسال پیام به چین و روسیه بود.
این اقدامات، بازتابی از منطق دکترین مونرو است؛ دکترین ۱۸۲۳ که آمریکای لاتین را «حوزه‌ی نفوذ طبیعی واشنگتن» می‌دانست — با این تفاوت که امروز ابزار اعمال نفوذ نه صرفا ناوهای جنگی، بلکه تحریم، انرژی و روایت رسانه‌ای است.
نشانه‌های تغییر سیاست: از تحریم تا اقدام
یکی از تحولات اساسی در سیاست واشنگتن طی سال ۲۰۲۵، عبور از "مرحله تحریم" و ورود به "مرحله اقدام عملی و نظامی محدود" است. از زمان اوباما تا بایدن، ابزار اصلی آمریکا تحریم اقتصادی بود؛ اما دولت ترامپ دوم، با استناد به "تهدید کارتل‌های تروریستی"، توجیهی حقوقی برای استفاده از نیروی نظامی یافته است.
اندیشکده بروکینگز در گزارشی در سال ۲۰۲۵ نوشت: "واشنگتن در حال گذار از سیاست تحریم‌های فلج‌کننده به مرحله‌ای است که در آن، استفاده محدود از نیروی نظامی‌برای بازدارندگی و نمایش اراده مشروع تلقی می‌شود." این تغییر، نشانه گذار از "سیاست مهار" به "سیاست فشار فعال" است.
به بیان دیگر، آنچه در کارائیب جریان دارد صرفاً "جنگ با مواد" نیست، بلکه بازگشت نوعی "دیپلماسی توپخانه‌ای" است؛ همان روشی که آمریکا در اوایل قرن بیستم برای تثبیت نفوذ خود در کوبا و پاناما به کار می‌برد.
به گزارش نشریه فاینشیال تایمز Financial Times (مه ۲۰۲۴)، این تغییر بخشی از راهبرد «تامین امنیت منابع انرژی نیم‌کره‌ی غربی» است که پس از بحران اوکراین و افزایش وابستگی به منابع خاورمیانه اهمیت دوچندان یافته است.
نفت و موازنه‌ی انرژی جهانی
بر اساس آمار اپک OPEC (2024)، ونزوئلا با بیش از ۳۰۳ میلیارد بشکه ذخایر اثبات‌شده، در صدر کشورهای نفت‌خیز جهان قرار دارد. اگرچه تولید واقعی آن به حدود ۸۰۰ هزار بشکه در روز محدود شده (EIA, 2024)، اما این کشور در صورت رفع تحریم‌ها توان بازگشت به سطح چند میلیون بشکه را دارد.
برای واشنگتن، چنین ظرفیتی به معنای یک «بیمه‌نامه‌ی استراتژیک انرژی » است — در صورتی که بحران در خاورمیانه عرضه‌ی نفت را مختل کند، بازگشت ونزوئلا به بازار می‌تواند بخشی از فشار را جبران کند.
چین و روسیه: سرمایه‌گذاری و کاهش نفوذ
چین از ۲۰۰۷ تا ۲۰۲۳ بیش از ۵۰ میلیارد دلار در صنعت نفت و زیرساخت‌های ونزوئلا سرمایه‌گذاری کرده است (Inter-American Dialogue, 2023). پکن ونزوئلا را بخشی از راهبرد انرژی بلندمدت خود می‌داند. اما تحریم‌های ثانویه و فشار واشنگتن عملاً دسترسی چین به نفت کاراکاس را دشوار کرده است.
در سوی دیگر، روسیه ( گرچه صادرکننده‌ی بزرگ نفت و گاز است ) نفوذ ژئو‌انرژتیک خود را در آمریکای لاتین از دست داده است. شرکت روس‌نِفت بخش عمده‌ای از سهامش در پروژه‌های ونزوئلا را به دولت مادورو واگذار کرده و حضورش از اقتصادی به سیاسی تقلیل یافته است (TASS, سپتامبر 2020) . در نتیجه، ونزوئلا امروز نه فقط نقطه‌ای از تقابل واشنگتن و کاراکاس، بلکه صحنه‌ای از رقابت غیرمستقیم میان آمریکا، چین و روسیه است.
محور تهران–کاراکاس؛ از همکاری انرژی تا دور زدن تحریم‌ها
روابط ایران و ونزوئلا طی دو دهه‌ی اخیر از سطح سیاسی فراتر رفته و به شراکت راهبردی در حوزه‌ی انرژی و فناوری تبدیل شده است. به‌نوشته‌ی خبرگزاری رویترز (ژوئن ۲۰۲۲)، دو کشور توافق‌نامه‌ای ۲۰ ساله در زمینه‌ی نفت، پتروشیمی و همکاری‌های فنی امضا کردند. بر اساس گزارش بلومبرگ (اوت ۲۰۲۳)، تهران در بازسازی پالایشگاه‌های فرسوده‌ی ونزوئلا و صادرات غیرمستقیم نفت نقش فعالی داشته است. تحلیل شورای آتلانتیک (۲۰۲۴) نیز این همکاری‌ها را بخشی از راهبرد ایران برای گسترش نفوذ در آمریکای لاتین ارزیابی می‌کند. از دید واشنگتن، این پیوند می‌تواند مسیر دور زدن تحریم‌ها را برای تهران تقویت کند. به همین دلیل، فشار بر کاراکاس همزمان اقدامی‌برای مهار سیاسی ایران تلقی می‌شود. به‌گزارش نشریه‌ی فارین افرز (سپتامبر ۲۰۲۴)، "فشار آمریکا بر ونزوئلا پیامی روشن به دیگر مخالفان واشنگتن، به‌ویژه ایران، دارد مبنی بر اینکه ایالات متحده هنوز توان مداخله‌ی مؤثر در نیم‌کره‌ی غربی را حفظ کرده است."
سناریوی تنگه‌ی هرمز و مثلث فشار
طبق داده‌های اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده (EIA, 2024)، حدود ۲۰ درصد تجارت جهانی نفت از تنگه‌ی هرمز عبور می‌کند. هرگونه درگیری میان ایران و آمریکا می‌تواند شوک انرژی شدیدی ایجاد کند.
به گزارش فارین پالیسی (ژوئن ۲۰۲۴)، استراتژی انرژی واشنگتن پس از جنگ اوکراین، بر پایه‌ی ایجاد «پوشش جایگزین انرژی» بنا شده است؛ ونزوئلا، به‌عنوان منبعی نزدیک و کنترل‌پذیر، نقش کلیدی در این طرح دارد. به گزارش سالانه شرکت ملی نفت چین ، چین که بزرگ‌ترین خریدار نفت ایران و ونزوئلاست (CNPC, 2023) ، در صورت انسداد همزمان این دو مسیر، با بحران جدی مواجه خواهد شد و احتمالاً برای حفظ ثبات بازار از تهران خواهد خواست تنش را مهار کند.
در این میان، آمریکا با کنترل تدریجی منابع نیم‌کره‌ی غربی، اهرم فشاری سه‌جانبه علیه تهران و پکن ایجاد کرده است. این وضعیت را می‌توان «مثلث فشار ژئوپلیتیکی» نامید: ایران در شرق با قدرت اختلال در هرمز، چین در شمال با وابستگی انرژی، و آمریکا در غرب با کنترل منابع جایگزین.
جمع‌بندی
سیاست آمریکا در قبال ونزوئلا از سطح تحریم فراتر رفته و به مرحله‌ی اقدام هدفمند رسیده است. برچسب "نارکوتروریسم" دیگر صرفاً ابزار تبلیغاتی نیست، بلکه پوششی برای استراتژی بزرگ‌تر بازآرایی موازنه‌ی انرژی و نفوذ ژئوپلیتیکی در نیم‌کره‌ی غربی است.
در این بازی، ونزوئلا تنها یک کشور آمریکای لاتینی نیست؛ گرهی استراتژیک در زنجیره‌ی انرژی جهان که سرنوشت آن از کاراکاس تا تنگه‌ی هرمز و از پکن تا واشنگتن طنین می‌اندازد. بی شک موفقیت سیاست امریکا در ونزوئلا بر منافع ایران تاثیر می‌گذارد .
منابع:
• Council on Foreign Relations (CFR), 2024
• UNODC Drug Trafficking Report, 2023
• Al Jazeera, July 2024
• Brookings Institution, Feb 2025
• Carnegie Endowment for International Peace, 2023
• OPEC Annual Statistical Bulletin, 2024
• Financial Times, May 2024
• Inter-American Dialogue, 2023
• U.S. Energy Information Administration (EIA), 2024
• China National Petroleum Corporation (CNPC) Yearbook, 2023
• TASS News Agency, Sept 2025
• Foreign Policy, June 2024
• World Food Programme Annual Report, 2019
الهه سادات موسوی نژاد مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه
(مسئولیت محتوای مطالب برعهده نویسندگان است و بیانگر دیدگاه‌های مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی نیست)