راهبرد جدید امنیت ملی آمریکا و اظهار نظرهای جنجالی اخیر مقامات کاخ سفید ، اروپا را در وضعیت خوف و رجاء بی سابق قرار داده است و تلاش های کاخ سفید در پایان جنگ روسیه و اوکراین با امتیاز دهی کیف بیش از پیش رهبران قاره سبز را نگران نموده است. هم چنین گرایش های اخیر به نظامی‌گر و تقویت ارتش های جهانی و اروپایی عصری از رقابت تسلیحاتی مدرن در بین کشورها ایجاد نموده است و در این راستا قدرت‌های بزرگ میلیاردها دلار در ماهواره‌ها، رهگیرها و فناوری‌های استراتژیک سرمایه‌گذاری می‌کنند و کشورهای اروپایی در بحبوحه رقابت جهانی و خطرات جدید فناوری، به سرعت در حال تغییر استراتژی‌های فضایی خود هستند. آلمان، فرانسه، ایتالیا و بریتانیا میلیاردها دلار در ماهواره‌ها، دفاع و زیرساخت‌های پرتاب سرمایه‌گذاری می‌کنند و در سراسر اروپا، آژانس‌های فضایی در حال گسترش استراتژی‌های خود برای ترکیب علم با امنیت هستند. کشورهایی مانند آلمان، فرانسه، ایتالیا و بریتانیا در حال سرمایه‌گذاری در ماهواره‌ها، دفاع و قابلیت‌های پرتاب هستند تا از دارایی‌های خود محافظت کنند، رقابت‌پذیری خود را افزایش دهند و به تهدیدات نوظهور از مدار پاسخ دهند. تمرکز بر دفاع در حالی صورت می‌گیرد که اختلالات GPS، موشک‌های جنبشی جدید و اتکا به سیستم‌های پرتاب خارجی، دسترسی اروپا به فضا را محدود می‌کند.

اتحادیه اروپا در اجلاس ESA در برمن مسیر برنامه‌های فضایی را تعیین نمود و وزرای مسئول بخش فضایی از 23 کشور عضو آژانس فضایی اروپا در 26 و 27 نوامبر در برمن گرد هم آمدتد و اولویت‌های استراتژیک و بودجه ESA را برای دوره 2025-2028 تأیید شد. هم چنین در این جلسه، یک پیشنهاد مالی حدود 22 میلیارد یورویی با هدف تقویت قابلیت‌های اروپا در حوزه‌های حیاتی در نظر گرفته شد تا برنامه‌های تاب‌آوری فضایی مانند توسعه ماهواره‌های امن، نوسازی زیرساخت‌های پرتاب و تسریع گذار به پرتابگرهای قابل استفاده مجدد با =جدیت دنبال شود و لذا انتظار می‌رود که ماموریت همکاری عملیاتی با اتحادیه اروپا در چارچوب برنامه‌های کوپرنیک، گالیله و ایریس تمدید شود.؛ بطور کلی جلسه برمن به عنوان یک اجلاس کلیدی برای استقلال اروپا در بخشی که تحت سلطه سرمایه‌گذاری‌های عمده بازیگران جهانی مانند ایالات متحده و چین است، تلقی می‌شود و در مجموع تصمیمات اتخاذ شده، مسیر اروپا را در سال‌های آینده تعیین خواهد کرد، در شرایطی که برتری فناوری و امنیت زیرساخت‌های فضایی به عناصر اساسی رقابت جهانی تبدیل می‌شوند.

در بین دول اروپایی؛ از طرفی آلمان اولین کشوری است که استراتژی ملی خود را برای آینده فضا با تمرکز بر امنیت ارائه کرده است. طبق بیانیه دولت، این طرح جدید که در ماه نوامبر آغاز شد، پروژه‌های پرواز فضایی، گسترش شبکه‌های ماهواره‌ای و همکاری‌های بین‌المللی را پوشش می‌دهد تا این کشور در فضا توانمندتر شود. بوریس پیستوریوس، وزیر دفاع در این باره گفته است سیستم‌های فضایی به بخش جدایی‌ناپذیری از زندگی ما تبدیل شده‌اند... خرابی یا اختلال آنها عواقب جدی برای امنیت و زندگی روزمره ما خواهد داشت. این استراتژی شامل ۳۵ میلیارد یورو برای سرمایه‌گذاری بیشتر در بخش فضایی در سال‌های آینده برای محافظت از آلمان در برابر حوادثی مانند اختلال GPS روسیه در منطقه دریای بالتیک است.

و از طرف دیگر امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه، در ماه نوامبر اعلام کرد که استراتژی فضایی جدید کشورش، تحقیقات علمی و امنیت را با هم ترکیب خواهد کرد. طرح فرانسه اهداف اصلی دسترسی رقابتی به فضا، توسعه اقتصاد فضایی، حفظ زیرساخت‌های نظامی فضایی، سرمایه‌گذاری در تحقیقات و همکاری‌های بین‌المللی را در بر می‌گیرد و از جمله اهداف، نوسازی مرکز فضایی در گویان فرانسه است، جایی که پرتابگر آریان ۶ پروازهای تجاری را انجام خواهد داد. این استراتژی شامل ۴.۲ میلیارد یورو اضافی برای دفاع فضایی است که کل سرمایه‌گذاری را تا سال ۲۰۳۰ به بیش از ۱۰ میلیارد یورو می‌رساند تا این طرح بتواند به رقابت فزاینده و شدید در فضا، از جمله توسعه سلاح‌های انرژی و لیزرها، پاسخ بدهد. هم چنین پاریس می خواهد در ماهواره‌های گشتی سرمایه‌گذاری کند که قادر به محافظت از فرانسه هستند و در مجموع این کشور پیمان فضایی را اتدوین کرده است که بستری برای گفتگو بین ارتش و صنعت فضایی است.

دیگر کشورها نیز با جدیت به این پروژه ورود کرده و ایتالیا در ماه اکتبر، بودجه 109 میلیون یورو برای راه‌اندازی یک طرح دفاع فضایی اختصاص داد، طرحی که هنوز در دست توسعه است و چند دمرحله ای خواهد بود و به ایتالیا کمک می‌کند تا در دو دهه آینده به تهدیدات بالقوه پاسخ دهد. این طرح قابلیت‌های کوتاه‌مدت را شناسایی و شکاف‌های عملیاتی را پر می‌کند. دولت رم 131 میلیون یوروی اضافی برای نظارت فضایی؛ نظارت بر اشیاء فضایی برای محافظت از دارایی‌های ملی، ردیابی زباله‌های فضایی و حفظ دسترسی ایمن به فضا اختصاص داده است؛ هم چنین این بودجه همچنین شامل 186 میلیون یورو برای ماهواره سیکرال 3، یک سیستم ارتباطی ایمن بین دولت و ارتش است.

آژانس فضایی ایتالیا قصد دارد شبکه‌ای از کارخانه‌های ماهواره‌ای را در ایتالیا بسازد که باید تا سال ۲۰۲۶ عملیاتی شود. این کشور همچنین در حال سرمایه‌گذاری در مجموعه‌ای از ماهواره‌های رصد زمین است که تغییرات محیطی را رصد می‌کنند. اولین پرتاب مجموعه ماهواره‌های آینده در ژانویه ۲۰۲۵ انجام شد. این کشور با آلمان و فرانسه در توسعه پرتابگرهای اروپایی مانندآریان 6 و وگا سی همکاری می‌کند. بریتانیا نیز طرحی که در ماه سپتامبر توسط آژانس فضایی با هدف استفاده از فضا برای تقویت اقتصاد، افزایش امنیت و تحریک اکتشافات علمی انتشار نمود. لندن هم چنین در قابلیت‌های پرتاب کوچک، از جمله پرتابگرها، پایگاه‌های فضایی سبز و توسعه راه‌حل‌های ارتباطات ماهواره‌ای سرمایه‌گذاری خواهد کرد البته اولویت، توسعه توانایی تعمیر، ارتقاء یا مونتاژ ماهواره‌ها به طور مستقیم در مدار است و لذا آژانس انگلیسی با جذب استعدادها، سرمایه‌گذاری در علم و نوآوری و از طریق مشارکت‌های بین‌المللی به اهداف خودرا دنبال می نماید.

در شمال اروپا نیز ترس نگرانی امنیتی رو به تزاید است و لذا سوئد اولین استراتژی فضایی خود را برای دفاع و امنیت در سال ۲۰۲۴ راه‌اندازی کرد. این استراتژی بر چهار ستون استقلال در فضا، توسعه سبدی قوی از دارایی‌های فضایی برای دفاع، امنیت جمعی و ایجاد تخصص برای پروژه‌های دفاعی مستقر است و برای دستیابی به این اهداف، دولت همکاری‌های بین سازمان‌های دولتی، شرکت‌های فضایی خصوصی را تشدید کرده و قوانین فضایی را تطبیق خواهد داد. دولت همچنین تقریباً ۹۱۴ میلیون یورو را به نیروهای مسلح برای شناسایی و نظارت اختصاص داده است. موقعیت سوئد، نزدیک به قطب شمال، برای بهره‌برداری و پرتاب ماهواره‌های قطبی ایده‌آل در نظر گرفته می‌شود. این کشور در حال توسعه قابلیت‌های پرتاب در پایگاه فضایی اسرانژ در شمال است. شرکت فایرفلای آئرواسپیس سال آینده ماهواره‌ها را از آنجا پرتاب خواهد کرد.
بخش فضایی هلند یک حوزه کلیدی در استراتژی دفاعی جدید این کشور برای پایان دهه است. این طرح اهدافی را برای چهار سال آینده تا سال ۲۰۲۷ تعیین می‌کند تا ارتش این کشور شبکه‌ای از ماهواره‌ها را برای اطلاعات قابل اعتماد داشته باشد هم چنین هلند می‌خواهد از الگوریتم‌های پیشرفته هوش مصنوعی برای ردیابی اشیاء فضایی، مشاهدات زمین و هماهنگی ارتباطات ماهواره‌ای تا 2030 استفاده کند و این کشور قصد دارد به یک سیستم هشدار اولیه اروپایی برای دفاع هوایی و موشکی دسترسی داشته باشد؛ چرا که هلند قصد دارد شش قابلیت مهم آگاهی موقعیتی فضایی (SSA)، شناسایی، ارتباطات ماهواره‌ای، موقعیت‌یابی/ ناوبری / زمان‌بندی، هشدار اولیه و نظارت بر آب و هوای فضایی را توسعه دهد.

در مجموع در شرایط کنونی رقابت های تسلیحاتی در بخش های مهم اتمی ، فضایی و پهپادی وارد ماراتن چند شتابی شدید شده و بشریت علیرغم دستاوردهای برجسته علمی و دیجیتال به شکل خطرناکی در مسیر تسخیر شدن توسط تسلیحاتی پیش می رود که ترکیبی از پنتاگونال نبوغ بشری، هوش مصنوعی، دانش هسته ای، لیزر و صنایع میکربی بوده و در آینده نه چندان دور چونان استخوان در گلوی انسان هزاره سوم عمل خواهد نمود که نتیجه آن به فنا رفتن سرمایه‌های بیلون دلاری و قتل و عام میلیونی انسان‌های بی گناه و نهایتا" آوارگی دهها میلیونی خواهد بود.

علی بمان اقبالی زارچ کارشناس ارشد مطالعات اروپا

(مسئولیت محتوای مطالب برعهده نویسندگان است و بیانگر دیدگاه‌های مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی نیست)