امروزه کسب جایگاه برتر در موضوع قدرت نرم، آنچنان ارزش بالایی دارد که احتمالاً بسیاری از بازیگران بین‌المللی آن را بر تفوق در قدرت سخت ترجیح می‌دهند. این نوع قدرت، توانایی یک کشور برای تأثیرگذاری فرهنگی، سیاسی و اجتماعی بر دیگران را بدون نیاز به زور یا تجاوز فیزیکی به مرزها ممکن می‌سازد. از جمله ابزارهای قدرت نرم که توسط کشورها مورد استفاده قرار گرفته می‌توان به صنعت سینما و موسیقی، ورزش، رسانه، گردشگری، تبادلات فرهنگی و... اشاره کرد. برای مثال، ایالات متحده با سینمای‌هالیوود، فرانسه با مد و هنر، ژاپن با صنعت پویا نمائی و کره‌جنوبی با زیرمجموعه صنعت روبه‌رشد K”  “(K-culture)، هرکدام در پی گسترش یا ارتقای جایگاه فرهنگی خود در دیگر نقاط جهان هستند. اما یکی دیگر از زمینه‌های تقریباً مغفول از نظر برخی تصمیم‌گیران و یا سیاست‌مداران که جایگاه بالایی از منظر قدرت نرم دارد، صنعت بازی‌های ویدئویی است. با نگاه مختصری به آمار تا سال 2024، تعداد جهانی بازی‌کنندگان فعال ویدیویی حدود 3.3 میلیارد تخمین زده می‌شود که این رقم در کنار حجم تجارت سالانه بیش از دویست میلیارد دلاری این صنعت، نشان دهنده افزایش قابل توجه نسبت به سال‌های گذشته و محبوبیت روزافزون در سراسر جهان است. توزیع گیمرها بر اساس منطقه نشان می‌دهد که قاره آسیا با درگیر نمودن حدود 1.48 میلیارد گیمر پیشتاز بوده و پس از آن اروپا با 715 میلیون نفر قرار دارد. در این میان، یکی از بازیگران نسبتاً تازه وارد اما قدرتمند، جمهوری خلق چین است. به نظر می‌رسد پکن تصمیم دارد تا در کنار حفظ اقتصاد قدرتمند خود، از هر روش ممکن جهت بهبود قدرت نرم و نفوذ فرهنگی و جلوگیری از عقب‌ماندگی در این زمینه فعالیت کند. کاملاً واضح است که تصمیم‌گیران در این کشور، اهمیت این موضوع را درک نموده و صنعت بازی‌های ویدیویی چین نه تنها به دلیل تاثیر اقتصادی بلکه به عنوان ابزاری راهبردی برای تقویت قدرت نرم این کشور به عنوان یک بازیگر مهم در صحنه بین‌المللی ظاهر شده است. جدای از تمرکز و فعالیت در بازار داخلی، سرمایه‌گذاری‌های شرکت‌های چینی در سال‌های اخیر روی بخش قابل توجهی از شرکت‌های معتبر سرگرمی در خارج از این کشور، نفوذ آنها را بیش از پیش افزایش داده است. برای مثال، شرکت بزرگ فناوری و سرگرمی تنسنت (Tencent)، نقشی اساسی در این راهبرد ایفا می‌کند. راهبرد کنونی پکن در این خصوص را می‌توان همسو با "جاده ابریشم دیجیتال" (Digital Silk Road) که خود بخشی از "ابتکار کمربند-جاده "چین است قرار داد. این طرح بر تقویت اتصال و زیرساخت دیجیتال در کشورهای شرکت‌کننده تمرکز دارد و هدف آن گسترش، نفوذ دیجیتال چین در سطح جهانی است که بخش‌های مختلفی از جمله ارتباطات راه دور، تجارت الکترونیک و سرگرمی‌های دیجیتال را در بر می‌گیرد. جاده ابریشم دیجیتال، گسترش بازی‌های ویدیویی چینی را به بازارهای جدید تسهیل کرده و از طریق مشارکت‌های استراتژیک و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های دیجیتال، این صنعت می‌تواند به مخاطبان گسترده‌تری دست یابد و در نتیجه، دسترسی جهانی خود را افزایش دهد.

در این خصوص، رویکرد چین به استفاده از بازی‌های ویدئویی به عنوان ابزار قدرت نرم، چند وجهی است. این رویکرد شامل تعبیه عناصر و روایت‌های فرهنگی در بازی‌ها، ترویج خدمات دیجیتال چینی در سطح جهانی و استفاده از گستره صنعت بازی برای تأثیرگذاری بر ادراکات بین‌المللی از سرزمین و تمدن چین است. بازی‌های ویدیویی چینی اغلب عناصری از فرهنگ سنتی، موسیقی، داستان‌سرایی، اسطوره‌شناسی و هنرهای رزمی را در خود جای داده که به عنوان وسیله‌ای برای تبادل و افزایش جذابیت فرهنگی عمل می‌کنند. این نمادها بعضاً با ترکیب در قالب‌های جذاب و موفق غربی، آنچه را تمایل دارند نمایش می‌دهند. موفقیت بازی‌های ویدیویی چینی در صحنه جهانی، مانند “Genshin Impact”، “Honor of Kings”، Wukong Sun و... به عنوان یک پیروزی قابل توجه برای قدرت نرم چین شناخته شده است. این بازی‌ها نه تنها درآمدزایی می‌کنند، بلکه به عنوان سفیران فرهنگ چین عمل کرده، به سادگی به مخاطبان در سراسر جهان رسیده و با غرق نمودن مخاطب درون دنیایی از جلوه‌های شنیداری و دیداری، به عمیق‌ترین شکل ممکن بر جان مخاطبین خود می‌نشینند. نکته پراهمیت دیگر در این صنعت، بازه سنی مخاطبان آن است که عموماً از سنین کودکی تا جوانی را درگیر کرده و از این حیث، شاهد یکی از لطیف‌ترین نمونه‌های قدرت نرم در القای دانش دلخواه به مخاطب و اثرگذاری بر ادراک نسل‌های آینده هستیم.

نهایت امر آنکه اگر احتمالاً شما فردی ناآشنا، بیگانه و یا حتی متنفر از قالب‌های داستانی، شنیداری، دیداری و نمادهای چینی باشید، پس از مدتی درگیر شدن با یک یا چند بازی ویدئویی ساخت این کشور، به فردی آشناتر، کمتر متنفر و حتی علاقه‌مند به سرزمین و تمدن چین تبدیل شده و همین، به معنای یک پایان خوش برای تصمیم‌گیران مستقر در پکن خواهد بود.

مهدی سلامی، کارشناس مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی

  (مسئولیت محتوای مطالب برعهده نویسندگان است و بیانگر دیدگاه‌های مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی نیست)