جفری ساکس Jeffrey Saches یکی از اقتصاددانان و دانشمندان سیاسی برجسته آمریکاست که به دلیل کارهایش در زمینه توسعه اقتصادی جهانی و پایدار شهرت دارد. او به عنوان مشاور بسیاری از سازمان‌های بین‌المللی، از جمله سازمان ملل متحد، فعالیت کرده و نقش مهمی در طراحی سیاست‌های اقتصادی و سیاست‌گذاری‌های بین‌المللی ایفا کرده است. ساکس همچنین در بحث‌های ژئوپلیتیکی، به ویژه در مورد حقوق بشر، حقوق  بین‌الملل و صلح‌سازی فعال است و دیدگاه‌های او درباره مسائل خاورمیانه و ایران بسیار مورد توجه قرار گرفته‌اند. 

نظر جفری ساکس درباره درگیری اسرائیل، فلسطین و ایران 

پروفسور جفری ساکس، در بخشی از اظهاراتی که در تاریخ 19 اکتبر 2024 در سایت خود منتشر کرده است، به شدت نسبت به سیاست‌های جاری اسرائیل و به‌ویژه رهبری بنیامین نتانیاهو انتقاد کرده و این مسیر را نه تنها از نظر اخلاقی، بلکه از نظر نظامی نیز غیرقابل‌دفاع توصیف می‌کند. وی معتقد است که اسرائیل با پیروی از یک ایدئولوژی بنیادگرایانه و توسعه‌طلبانه در حال عزیمت به سمت نابودی است. به گفته ساکس، این ایدئولوژی بر پایه تسلط بر سرزمین‌های فلسطینی بدون توجه به عدالت، حقوق بشر و قوانین بین‌المللی بنا شده است. 

ساکس دو دلیل اصلی برای این مسیر غیرقابل‌دفاع ارائه می‌دهد: نخست، از منظر اخلاقی و قانونی و دوم از منظر عملی و نظامی. او انتقاد می‌کند که اسرائیل از قبول ایده یک دولت فلسطینی خودداری می‌کند، که این موضع آن را در تضاد مستقیم با جامعه بین‌المللی و اصول ابتدایی عدالت قرار می‌دهد. ساکس رفتار اسرائیل با فلسطینی‌ها را به نوعی آپارتاید تشبیه می‌کند و اشاره دارد که میلیون‌ها فلسطینی تحت کنترل اسرائیل، بدون داشتن حقوق سیاسی اساسی، زندگی می‌کنند. 

ساکس به بستر تاریخی این درگیری، از اعلامیه بالفور در سال ۱۹۱۷ بازمی‌گردد؛ زمانی که امپراتوری بریتانیا وعده ایجاد یک وطن برای یهودیان در فلسطین را داد و جمعیت عرب فلسطینی که در آنجا ساکن بودند را نادیده گرفت. این مسئله زمینه‌ساز دهه‌ها خشونت، آوارگی و بحران سیاسی شد که پس از تأسیس اسرائیل در سال ۱۹۴۸ و جنگ‌های پس از آن شدت گرفت. ساکس تاکید می‌کند که تنها راه حل ممکن برای خاتمه این درگیری، ایجاد یک دولت مستقل فلسطینی است. 

علاوه بر این، ساکس به نفوذ روزافزون گروه‌های مذهبی افراطی در سیاست اسرائیل اشاره می‌کند و معتقد است که این نیروها به رهبری نتانیاهو و با حمایت جناح‌های راست‌گرا در حال به‌کارگیری تفاسیر بنیادگرایانه از کتاب مقدس هستند. این ایدئولوژی به اسرائیل این امکان را می‌دهد که از اخلاقیات و حقوق بین‌الملل سرپیچی کرده و به اشغال‌گری ادامه دهد، در حالی که فلسطینیان را بدون حقوق اساسی و شهروندی رها می‌کند. 

ساکس با اشاره به حمایت بی‌قید و شرط ایالات متحده از اسرائیل، هشدار می‌دهد که این رویکرد تنها به تشدید درگیری‌های منطقه‌ای منجر خواهد شد. او تأکید می‌کند که اسرائیل نمی‌تواند به تنهایی با ایران وارد جنگ شود و این تصور که ایالات متحده به‌طور کامل از اسرائیل در این جنگ حمایت خواهد کرد، توهمی خطرناک است. ایران به مراتب بزرگتر و قدرتمندتر از آن است که اسرائیل بتواند به سادگی آن را شکست دهد. ساکس به زرادخانه موشکی ایران اشاره می‌کند و هشدار می‌دهد که ایران حتی موشک‌های مافوق صوتی دارد که ممکن است سیستم‌های دفاعی اسرائیل، مانند گنبد آهنین، قادر به مهار آن‌ها نباشند. 

او همچنین تاکید می‌کند که تجربه‌های نظامی اخیر ایالات متحده، مانند شکست در ویتنام و افغانستان، نشان می‌دهند که قدرت نظامی آمریکا در هر درگیری موفق نخواهد بود. ساکس با اشاره به این واقعیت که آمریکا جنگ‌های اخیر خود را در نهایت به ضرر خود به پایان رسانده است، تأکید می‌کند که نباید به سادگی تصور کرد که آمریکا می‌تواند در برابر ایران یا هر دشمن دیگری پیروزی تضمین‌شده‌ای داشته باشد. او می‌گوید که این اشتباه محاسباتی می‌تواند هم برای آمریکا و هم برای اسرائیل عواقب فاجعه‌باری داشته باشد. 

ساکس از این باور نتانیاهو که ایالات متحده می‌تواند به راحتی ایران را شکست دهد، به عنوان «غرور و توهم» یاد می‌کند. او معتقد است که جنگ با ایران می‌تواند به نابودی اسرائیل منجر شود و نتیجه‌ای به مراتب بدتر از آنچه نتانیاهو تصور می‌کند، داشته باشد. همچنین ساکس بر این باور است که سیاست‌های توسعه‌طلبانه اسرائیل، به ویژه در کرانه باختری و غزه، تنها به افزایش تنش‌ها و گسترش جنگ منجر خواهد شد.

در نهایت، ساکس بر لزوم بازگشت به دیپلماسی و ایجاد راه‌حل دو دولت تأکید دارد؛ اما این امر مستلزم تغییر در سیاست‌های اسرائیل و فشار جامعه بین‌المللی، به‌ویژه ایالات متحده، برای متوقف کردن جنگ و اشغال است. او هشدار می‌دهد که ادامه مسیر کنونی نه تنها برای فلسطینی‌ها بلکه برای خود اسرائیل نیز ویرانگر خواهد بود. 

الهه سادات موسوی نژاد، کارشناس دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی

 (مسئولیت محتوای مطالب برعهده نویسندگان است و بیانگر دیدگاه‌های مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی نیست)