(ملاحظاتی در خصوص تحولات سوریه)

 الف :  تبیین تحولات شامات و سوریه

تحولات امنیتی و سیاسی در شامات شگفتی نبود. آینده پژوهان طی چند سال اخیر پیشران‌های آینده سازی را در شامات ترسیم می‌کردند که نتیجه آن پیشران‌ها؛ همین تحولات کنونی در منطقه شامات است.

این پیشران‌ها چه بوده اند؟:

1- تفوق ژئوپلتیک بر ژئواکونومیک در شامات

۲- رقابت قدرت های بزرگ در شامات

۳-  رقابت قدرت های منطقه ای

۴-  تفوق پویایی‌های تنش زا بر پویایی‌های تنش زدا

۵-  فعال بودن مسئله فلسطین

۶-  مسئله کردی

۷-تهاجمی‌شدن سیاست خارجی ترکیه

۸-  تهاجمی‌شدن و توسعه طلبی اسرائیل

۹- دولت تضعیف شده سوریه (failed State) مستظهر به قوای نظامی روسیه

۱۰-  درون گرایی حزب الله؛ متعاقب انفجار بندر بیروت‌

۱۱- کاهش پشتیبانی ایران از حزب الله متعاقب افزایش تحریم ها

۱۲- فرسودگی قدرت روسیه در جنگ اوکراین

پیشران‌های ۱۲ گانه فوق منتظر یک رویداد بود تا به مثابه نخ تسبیح؛ تحولات هم افزایی را رقم بزند.

این رویداد همان عملیات طوفان الاقصی بود که مانند حمله به بندر پرهاربر و ۱۱ سپتامبر پیشران‌های آینده ساز را آزاد کرد.

بنابراین تحولات اخیر در شامات را باید در بطن پیشران‌های فوق جستجو کرد.

ب:  دیده بانی امروز

اگرچه اکنون در صحنه شامات عدم قطعیت ها بسیار است و عدم قطعیت ها؛ در بطن خود مملو از تهدید و فرصت است اما در همین صحنه میتوان «عناصر معینی» را دیده بانی کرد.

عناصر معین در شامات کدامند؟

۱-ترکیه؛ امریکا؛ اسرائیل؛ عربستان صحنه گردانان اصلی منطقه شامات هستند.

۲- لبنان، اردن، تشکیلات خودگردان و دولت جدید سوریه نیز بندواگن‌های چهار قدرت فوق هستند.

۳- پروژه اسرائیل « کرانیزه سازی» محیط پیرامونی اش است. ساختار امنیتی غزه اکنون مانند کرانه باختری شده و حماس هم با محمود عباس توافق کرده پس از آتش بس ؛ اداره غزه در اختیار تشکیلات خودگردان قرار گیرد. اقدامات رژیم در سوریه و اشغال کامل جولان و نابودی زیرساخت های نظامی سوریه نیز کرانیزه سازی سوریه است. محاصره حزب الله در لبنان توسط ارتش لبنان و نیروهای سازمان ملل نیز در همین راستاست.

۴- سوریه برای ترکیه ارزش استراتژیک حیاتی دارد و با چنگ و دندان نفوذ خود در سوریه را حفظ خواهد کرد.

۵- امریکا، ترکیه، اسرائیل، عربستان، اردن، لبنان و عراق به شدت مخالف بی ثباتی در سوریه هستند و به ثبات در داخل سوریه کمک می‌کنند تا در پرتو سوریه مهار و تضعیف شده منافع خود را تامین کنند.

۶- اگرچه مدعیان قدرت در سوریه با یکدیگر اختلافات عمیقی دارند اما تاکنون علامتی که نشان از تنازع جدی قدرت در سوریه باشد؛ یافت نشده است.

۷- الجولانی تاکنون مواضع نسبتا عقلایی داشته است. تحریر الشام  به دنبال ثبات و آرامش در سوریه است.

۸- امریکا و ترکیه مانع از تقابل کردهای سوریه با تحریرالشام شده اند.

۹-تحریرالشام ایران و حزب الله را دشمن اصلی خود می داند و اسرائیل را دشمن فرعی. با این وجود در اظهار نظر پیرامون ایران و حزب الله تحفظ دارند.

۱۰- بر خلاف پیش بینی‌ها تاکنون عوامل ثبات زا در سوریه نسبت به عوامل بی ثبات کننده برتری داشته است.

سید محمد حسینی،کارشناس ارشد مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی

   (مسئولیت محتوای مطالب برعهده نویسندگان است و بیانگر دیدگاه‌های مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی نیست)