با وجود آنکه عدم‌قطعیت‌ها فراوان و صحنه کنونیِ میدان جنگ غزه پرابهام و پیچیده است، به نظر می‌آید رویدادهای لازم برای وقوع جنگ جهانی سوم کافی اما پیشران‌های ضروری برای جنگ جهانی سوم ناکافی‌اند.

نگاهی به رویدادهای منتهی به دو جنگ جهانی اول و دوم نشان می‌دهد، شدت جنگ‌ها و کینه‌های انباشته طرفین مخاصمه در رویدادهای کنونی، اگر بیشتر از رویدادهای منتهی به جنگ جهانی اول و دوم نباشد، کمتر نیست. در جنگ جهانی اول، ترور ولیعهد اتریش باعث شد تا اتریش به صربستان اعلام جنگ کند. سپس روسیه در حمایت از صربستان و آلمان هم در حمایت از اتریش وارد منازعه شدند تا جنگ جهانی اول آغاز شود. در جنگ دوم نیز نظامی‌گری ژاپن در قبال چین و حمله ایتالیا به اتیوپی، جهان را آماده جنگی دیگر کرده بود اما حمله آلمان به لهستان در سال 1939 و ورود فرانسه و انگلیس به جنگ در حمایت از لهستان، آتش جنگ دوم جهانی را روشن نمود. اکنون نیز رویدادها برای آغاز جنگ جهانی سوم کفایت می‌کنند:

اولأ اروپا در موضوع اوکراین، درگیر جنگ فرسایشی با روسیه شده است،

ثانیأ روسیه حیثیت جهانی خود را در معرض مخاطره می‌بیند و علاوه بر آنکه درگیر جنگ فرسایشی شده است، با تحریم‌های غربی نیز مواجه است،

ثالثأ در خاورمیانه، تعارض حماس با اسرائیل فعال شده است و جنگی سرنوشت‌ساز برای منطقه در پیش است،

رابعأ اسرائیل مستظهر به کمک‌های مالی و تسلیحاتی امریکا است و حماس نیز از سوی جبهه مقاومت پشتیبانی می‌شود و احتمال فراگیر شدن جنگ وجود دارد.

با این حال در نقطه مقابله پیشران‌های بازدارنده جنگ جهانی سوم فعال هستند و با وجود ابهامات و عدم‌قطعیت‌ها در فضای پیچیده کنونی، این امید را بوجود آورده‌اند که رویدادهای جنگی کنونی گسترش نمی‌بایند و منجر به جنگ جهانی سوم نمی‌شوند. اما پیشران‌های بازدارنده جنگ سوم جهانی کدامند؟

1- رشد عقلانیت بشری و آگاهی از خسارات گسترده جنگ در جامعه بین‌الملل در مقایسه با گذشته مهمترین مانع گسترش جنگ است.

2- در شرایط کنونی، شخصیتی مانند هیتلر در رویدادهای کنونی سراغ نداریم. حتی نتانیاهو برای حفظ و بقاء تمایلی به گسترش جنگ ندارد.

3- تحرکات جبهه مقاومت در عراق و یمن و سوریه و لبنان، علائم بازدارنده به امریکا است تا به نفع رژیم صهیونیستی وارد منازعه نشود.

4- اقدامات امریکا و اظهارات مقامات کاخ سفید نیز علائم بازدارنده امریکا به جبهه مقاومت است تا به نفع حماس وارد جنگ نشوند. 

5- شواهد تقریبأ نشان می‌دهد در شرایط کنونی، حزب‌الله لبنان تمایلی به باز کردن جبهه جنگی در شمال سرزمین‌های اشغالی علیه اسرائیل ندارد.

6- اسرائیل خوی توسعه‌طلبی دارد اما در شرایط کنونی، برای اعاده حیثیت و بقاء می‌جنگد.

8- هزینه‌های گسترش جنگ برای امریکا و چین بسیار بیشتر از سود مقطعی و موردی آن است.

9- شبکه‌ای شدن «زنجیره ارزش جهانی» گسترش جنگ در مختصات جهانی را برای همه کشورهای سهیم در این شبکه به معادله‌ای باخت باخت تبدیل می‌کند.

بنابراین رویدادها برای آغاز جنگ جهانی سوم قابل تامل است اما صرف رویدادها منجر به جنگ نمی‌شود. بلکه برای وقوع یک رویداد بزرگ به پیشران‌هایی نیاز است تا به مثابه نخ تسبیح، موجب اتصال رویدادها به هم ‌شوند. در جنگ جهانی اول و دوم، پیشران‌هایی نظیر توسعه‌طلبی ارضی آلمان، نظامی‌گری کشورهای تجدیدنظر‌طلب، شخصیت و خلقیاتِ روان‌پریش هیتلر، عقلانیت محدود بشری و ... نقش پیشران‌های متصل کننده رویدادها را ایفاء کردند اما در حال حاضر این پیش‌ران‌ها ضعیف هستند.

 سید محمد حسینی، کارشناس ارشد مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی