اصل یازدهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به منزله عالی‌ترین سند بالادستی کشور، در ارتباط با ضرورت ایجاد وحدت و انسجام در میان کشورهای اسلامی اشاره می‌دارد: به حکم آیه کریمه «إِنَّ هذِهِ أُمَّتُکُمْ أُمَّةً واحِدَةً وَ أَنَا رَبُّکُمْ فَاعْبُدُونِ»، همه مسلمانان یک امت بوده و دولت جمهوری اسلامی ایران موظف است سیاست کلی خود را بر پایه ائتلاف و اتحاد ملل اسلامی قرار داده و کوشش پیگیر به عمل آورد تا وحدت سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جهان اسلام را تحقق بخشد.
امام خمینی(رضوان‌الله تعالی علیه) بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی و نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران نیز در این ارتباط به روشنی بیان می‌دارند که یکی از مقاصد بزرگ شرایع و انبیای عظام(سلام‌الله علیهم)، توحید کلمه و توحید عقیده است. ایشان وحدت را عامل قدرت و تفرقه را موجب سستی پایه دیانت تلقی کرده و با هشدار نسبت به تفرقه موجود در بین کشورهای مسلمان، می‌فرمایند: «اسلام و قرآن، ما را به وحدت دعوت کرده، بنابراین، تخلف از این دستور الهى جرم است، گناه است... با اعتصام به حبل‌الله پیشرفت کردیم و خواهیم کرد و اسلام «بانى عقد اخوت» است.»
رهبر معظم انقلاب، حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای نیز با اشاره به اینکه اتحاد میان مسلمانان یک فریضه قطعیِ قرآنی است، علمای دین، روشنفکران، استادان دانشگاه، جوانان روشن‌بین، فرزانگان، ادبا، شعرا و نویسندگان را به فعالیت در این زمینه توصیه می‌کنند. ایشان با اشاره به اینکه وحدت و اتحاد میان مسلمان‌ها یک امر تاکتیکی، موقتی و مربوط به شرایط خاص نبوده، آن را یک امر اصولی عنوان کرده‌اند. از نگاه رهبر عالیقدر، چنانچه اتحاد ملل مسلمان تحقق پیدا کند، مشکل و چالش فلسطین به بهترین وجه حل خواهد شد.
لذا با نگاهی گذرا به نص قرآن کریم، قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و نگاه راهبردی امام خمینی(ره) و همچنین رهبر معظم انقلاب، اهمیت و ضرورت انسجام و وحدت میان کشورهای اسلامی‌به وضوح قابل درک است.
سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران به شکل اصولی و راهبردی بر محور تعامل، همکاری، هم‌افزایی و انسجام با کشورهای اسلامی استوار است. تعقیب این راهبرد در سیاست خارجی ما، به ویژه در وضعیت کنونی نظام بین‌الملل که به تعبیر رهبر معظم انقلاب دنیا در آستانه یک تحول قرار گرفته و شاهد افول قدرت آمریکا و شکل‌گیری نظم جدید جهانی بدون محوریت آمریکا هستیم، بیش از هر زمان و موقعیتی به مثابه ضرورتی اجتناب‌ناپذیر آشکار شده است و در زمره اولویت‌های نخست سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران دنبال می‌شود.
دستگاه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران ضمن رصد دقیق شرایط در حال گذار نظام بین‌المللی از نظام تک‌قطبی به نظام چند قطبی بدون محوریت آمریکا، ضرورت همگرایی و همکاری با کشورهای اسلامی در جهت شکل‌دهی به هنجارها و روندهای عادلانه نظام بین‌الملل، استقرار صلح و امنیت عدالت‌محور و جانمایی در نظم جدید را عمیقاً درک کرده و بر این باور است که وحدت و همگرایی کشورهای اسلامی می‌تواند وزن و قدرت تأثیرگذاری جهان اسلام را متناسب با منابع عظیم قدرت معنوی و مادی آنها، به ویژه برخورداری از ظرفیت هنجارآفرین و تمدن‌ساز دین اسلام بالا برده و در روند باز توزیع قدرت در ساختار نوین نظام بین‌الملل، سهم و منافع بلوک کشورهای اسلامی را به شکل تعیین‌کننده‌ای افزایش دهد.
برخورداری کشورهای اسلامی از مشترکات تاریخی، فرهنگ اسلامی و دینی، سرمایه عظیمی است که همکاری بر مبنای آنها می‌تواند افزون بر دوستی و مودت، توسعه اقتصادی کشورهای اسلامی را تأمین کند و نیز تضمین‌کننده امنیت و برقراری صلح و ثبات میان آنان شود.
لازمه تحقق چنین نتیجه و دورنمای امیدبخشی، داشتن نگاه راهبردی، عزم و اراده رهبران کشورهای اسلامی‌برای حل اختلافات، تمرکز بر اشتراکات فیمابین و همچنین دوری از قرار گرفتن در نقشه و زمین بازی قدرت‌های سلطه‌جو و هوشیاری نسبت به سیاست‌های مخرب بازیگران فرامنطقه‌ای است.
یکی از رویکردهای جاری در عرصه سیاست خارجی در مناطق گوناگون جهان، منطقه‌گرایی و همکاری درون منطقه‌ای با هدف تأمین منافع مشترک، تأمین و تضمین امنیت دسته‌جمعی، به ویژه هم‌افزایی برای سرعت گرفتن چرخ توسعه و پیشرفت اقتصادی و استفاده از ظرفیت‌های مشترک است.
رویکرد کنونی دولت سیزدهم در پیگیری سیاست همسایگی و تقویت ارتباط با همسایگان ایران‌ـ که بیشتر آنها جزء کشورهای اسلامی هستند‌ـ در همین راستا قابل ارزیابی است؛ چنانکه این رویکرد از سوی رهبر معظم انقلاب در دیدار با سفرا و رؤسای نمایندگی‌های جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور با تأکید بر «بسیار مهم و درست بودن» سیاست ارتباط با همسایگان و نیز کشورهای اسلامی‌به همراه سیاست ارتباط با کشورهای بزرگ و مهم دنیا و هم‌جهت و همراه با جمهوری اسلامی ایران در برخی جریان‌ها و خطوط اساسی سیاست بین‌الملل به عنوان پدیده‌ای بی‌سابقه و فرصتی که باید قدر آن را دانست، مورد تأکید قرار گرفت.
این رویکرد راهبردی، هم در راستای تحقق هدف کلان وحدت و انسجام بین کشورهای اسلامی و استفاده از ظرفیت بزرگ جهان اسلام برای تأمین امنیت و توسعه همه‌جانبه و پایدار و هم در راستای تولید قدرت برای بازدارندگی و حفاظت از جهان اسلام در قبال طمع‌ورزی دشمنان، به ویژه رژیم آمریکا و رژیم غاصب صهیونیستی است.
ناصر کنعانی، سخنگو و رئیس مرکز دیپلماسی وزارت امور خارجه