در پانزدهم سپتامبر 2020، معاهده ابراهیم بین رژیم صهیونیستی از یک سو و امارات و بحرین از سوی دیگر امضا شد؛ امارات طی این قرارداد به عنوان رهبر حرکت عادی سازی در منطقه تثبیت شد، از آن به بعد مراکش را به همراهی ترغیب کرد و پس از آن سودان را مجاب به این عمل کرد و هم اکنون سعی دارد تا عربستان سعودی را نیز همراه کند. اکنون بیش از دو سال از توافق ابراهیم گذشته است. توافقی که رژیم صهیونیستی از طریق آن توانست به اهداف و دستاوردهای بسیاری دست یابد، در حالی که برای امارات تنها برخی منافع اقتصادی، تامین شده است. با وجود حملات مکرر رژیم به غزه و همچنین یورش های پی در پی به مسجد الاقصی و عدم تامین خواسته‌های این کشور، امارات همچنان مدعی است که عادی سازی به نفع آرمان فلسطین است.

1- اقتصادی

اقتصاد اولین سکوی ورودی برای دستیابی به توافقات ابراهیم است. به همین دلیل تاکنون روابط اقتصادی و تجاری بین رژیم صهیونیستی و امارات شاهد بیشترین شتاب در بین کشورهای خواهان عادی سازی بوده است. در حالی که در ابتدا میزان روابط تجاری و اقتصادی رژیم با تمامی‌کشورهای حاشیه خلیج فارس از جمله امارات حدود یک میلیارد دلار تخمین زده می‌شد؛ اکنون به تنهایی سالانه تجارت دوجانبه بین امارات و رژیم صهیونیستی در پایان سال 2021 بدون احتساب گردشگری و سرمایه گذاری به 1 میلیارد دلار رسیده است. سرعت چشمگیر این تحولات در زمینه‌های اقتصادی و تجاری سبب شده است تا برخی از کشورهای عربی برای رهایی از انزوای دیپلماتیک و پاسخ به اصرار امارات برای عادی سازی در صف این حرکت قرار گیرند.

2- سیاسی

اگرچه در مجموع توافق ابراهیم جدیدترین توافق عادی سازی است، اما به دلیل اهداف متفاوت که در آن طرح و دنبال می‌شود یکی از پرشتاب ترین توافقنامه‌ها است. توافق صلح بین مصر و اسرائیل و همچنین اردن، ثمره جنگ های طولانی بود که پیامدهای آن هنوز ادامه دارد، در حالی که توافق نامه‌های ابراهیم تا حد زیادی توافق هایی هستند که حول محور منافع اند و با خود دستاوردهای دارند که حصول آنها سریع تر اتفاق می افتد. معاهده ابراهیم منافع بیشتری را برای رژیم صهیونیستی تامین کرده است چرا که از سویی باعث ایجاد شتاب جدید و احیای توافقات عادی سازی شده است، و از سوی دیگر شکافی در میان جوامع عربی و اسلامی ایجاد کرد که هیچ یک از توافق های عادی سازی پیش از ایجاد نکرد. اکنون خطر بزرگتر این توافق، ساختن یک کشور در میان کشورهای عربی منطقه، استقبال و تشویق عادی سازی روابط با آن و به حاشیه راندن کامل آرمان فلسطین، نه تنها در مفهوم مقاومت، حتی با تشکیلات خودگردان فلسطین و ساختن نسل های جدیدی که از اشغال حمایت می‌کنند و آن را در سرزمین‌های فلسطین طبیعی می دانند، است.

پیش از اعلام توافق عادی سازی بین دو کشور، امارات متحده عربی اعلام کرد که با اسرائیل برای تعلیق الحاق مناطقی در کرانه باختری اشغالی به توافق رسیده است و امارات و بحرین در بیانیه‌های مختلف اعلام کردند که تصمیم برای عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی برای افزایش"شانس راه حل دو دولت" دنبال خواهد شد. اما آنچه در واقعیت جریان داشت متفاوت با این ادعاها بود. اسرائیل به شهرک سازی ادامه داد و از هدف فلسطینی‌ها برای ایجاد یک کشور مستقل دورتر شد.

3- امنیتی

با توجه به درگیری‌های متعدد سیاسی و امنیتی امارات در دوره اخیر و افزایش نگرانی‌ها و الزامات امنیتی، این کشور در صدد عادی‌سازی روابط خود برای بهر‌مندی از برتری فنی و امنیتی رژیم صهیونیستی است. دستیابی به میلیاردها دلار تسلیحات و جستجوی جایگزین‌های امنیتی برای جبران عقب نشینی احتمالی آمریکا از منطقه از جمله اهداف امارات در روند عادی سازی است. رسانه‌های عبری، با تاکید به سندی رسمی از دولت عبری، فاش کرده اند؛ که توافق تلاویو و ابوظبی در مورد عادی سازی، راه را برای افزایش سطح همکاری نظامی‌بین دو طرف در دریای سرخ هموار می‌کند و شرکت‌های تسلیحاتی اسرائیلی در تلاش هستند تا صادرات دفاعی خود را به کشورهای خلیج افزایش دهند.

4- افکار عمومی

رژیم صهیونیستی در پی توافقات مختلف و تبادل فرهنگی و گردشگری بعد از توافق ابراهیم، به طور نسبی موفق به دستیابی به گستره ای امن در جوامع عربی، به ویژه درکشورهای خلیج فارس، که پذیرش عادی سازی آنها دشوار بود، شد. علیرغم استقبال بسیاری از مسئولین دولت امارات از روند عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی، با حملات و سوء استفاده‌های مستمر رژیم صهیونیستی علیه فلسطینی‌ها و مسجد الاقصی، برخی از این صداها در حمایت از این روند تغییر کرد و از مواضع رژیم انتقاد کرد. برخی نظرسنجی‌ها نیز نشان دهنده دیدگاه نامطلوب نسبت به توافقنامه ابراهیم است.

با گذشت بیش از دو سال از توافق عادی سازی بین امارات و رژیم اشغالگر قدس و امضای بسیاری از موافقت نامه‌های اقتصادی و امنیتی می‌توان گفت که توافق نامه صلح موسوم به توافق ابراهیم، خطرناک ترین توافق عادی سازی تاریخ به شمار می رود. زیرا هدف آن مستقیماً ادغام رژیم صهیونیستی در جوامع عربی و اسلامی و نادیده گرفتن مسئله فلسطین در ازای برخی منافع است. با وجود جهش 511 درصدی تجارت بین رژیم و امارات متحده عربی در سال 2021، عادی سازی با توجه به حملات مکرر رژیم صهیونیستی به فلسطینیان شاهد کاهش میزان استقبال مردم از آن است.

انتظار می‌رود طرف های توافق ابراهیم توسعه روابط ، افزایش همکاری‌ها و رفع موانعی علاوه بر هماهنگی‌های امنیتی و اطلاعاتی در چندین پرونده ادامه دهند، اما پرونده‌های معلقی باقی خواهد ماند که در رأس آنها همکاری زیر چتر اتحاد منطقه ای و برخی معاملات تسلیحاتی است. اما در نهایت امارات برای ادامه روند عادی سازی و برجسته کردن موفقیت حاصل  از آن تلاش خواهد کرد، روندی که جنبه‌های مختلف آن با توجه به حاشیه راندن آرمان فلسطین بیشتر به نفع گسترش نفوذ رژیم در منطقه بوده است تا تامین منافع امارات.

زینب چلداوی: کارشناس مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی

 (مسئولیت محتوای مطالب برعهده نویسندگان است و بیانگر دیدگاه‌های مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی نیست)