" کسی که با نیرنگ و معصیت خدا، در پی به دست آوردن چیزی رود، کمتر به آنچه امید دارد می رسد و زودتر به آنچه می ترسد، دچار شود." (امام حسین علیه السلام)

بدون شک دوره امام حسین (ع) مقطع حماسه سازی و احیای اصول توحیدی در مقابل اهتمام یزید برای نابودی ابدی توحید با ثبت استثنائی ترین فاجعه و جنایت تاریخی است که سپاهی عظیم، اقلیتی حق باور و امام مدار را به بدترین شکل ممکن قلع و قمع نموده و تاریک ترین صحنه تقابل باطل و حق بویژه با تحریم آب حتی بر کودکان و زنان و اسارت تحقیر شکلی اسرا از کربلا تا شام را رقم زدند. در هزاره سوم با توجه به جایگاه و نقش ویژه ای که عاشورا در زنده نگاه داشتن مکتب تشیع دارد, یکی از ابعاد جنگ نرم دشمن, تضعیف این جایگاه در باور افراد و کمرنگ نمودن آثار آن در میان مردم بویژه مسلمانان است. تعریف و تحلیل مفهوم قدرت هوشمند یکی از موضوعات اساسی و مورد علاقه اندیشمندان و علاقه مندان علوم سیاسی، نظامی و علوم اجتماعی است. در واقع سوال اصلی این است که قدرت هوشمند چیست و چه جایگاهی در سیاست در ادوار مختلف تاریخی داشته است؟ قدرت هوشمند به معنای توسعه راهبردی عمل‌گرایانه مبتنی بر منابع و ابزارهای مناسب برای تحقق اهداف در طول تاریخ بوده و بر ائتلاف، همکاری و کارکرد نهادها در تمامی سطوح برای افزایش نفوذ و نهادینه کردن مشروعیت در عرصه جهانی نیز توجه دارد. این امر نشان می‌دهد که در مقاطع تاریخی و شکل گیری کانون تقابل حق و باطل، انگیزه زیادی برای بهره‌گیری از قدرت هوشمند برای مقابله با تهدیدهای متنوع و پراکنده، وجود دارد.

 به باور بسیاری از متخصصین، قدرت دارای سه بعد سخت، نرم و هوشمند می‌باشد و مسیر جریان قدرت از منابع سخت نظیر قتال و تهدید با هدف تحمیل سازش در کنار استفاده از ابزارهای نرم مانند فرهنگ، ارزش های دینی و فرهنگی و در نهایت استفاده راهبردی بهینه و مدیریتی از منابع قدرت و ترکیب هوشمندانه قدرت سخت و نرم در مقابله با طاغوت و سلطه که از آن به عنوان قدرت هوشمند یاد می‌شود، می‌باشد. موضوع مهم دیگر این که منابع سنتی قدرت یعنی توانایی کنترل کردن با در اختیار داشتن منابعی ویژه است، چرا که سیاستمداران عموما قدرت را در چارچوب میزان جمعیت، سرزمین، منابع طبیعی، اندازه اقتصاد، حجم نیروهای نظامی و ثبات سیاسی تعریف می‌کنند و در این بخش منابع اصلی و کیسه‌های زر و سکه در انحصار کامل و تمام عیار یزیدیان بود و سپاه حسینی متوسل ارکان توحیدی به خصوص احیای اصل امامت بودند و مهمتر این که یکی از الویت های مهم امام حسین (ع) ایجاد تصویر مطلوب، در فضای تخاصم و تهدید، چهره سیاسی نزد افکار عمومی و مسلمانان عراق و شامات در چارچوب قدرت هوشمند با مبانی تفکر سیاسی و راهبردی بود که خود را نماد عینی و اصیل حق و توحید معرفی و یزید را عین فساد، شارب خمر، دارای فسق علنی و غاصب رهبری امت اسلامی دانسته و به صراحت بیعت را ناممکن دانسته چرا که سازش بین کفر و توحید پوچ و بی معنی می‌باشد و تلاش حضرت با  اتخاذ روش‌های تشویقی و ترغیبی بر به ‌کارگیری روش‌های اقناعی، با هدف زمینه سازی پذیرش الگوهای اسلامی و ارزشی از سوی لشگر فریب خورده یزیدی بود.

مفهوم قدرت هوشمند را باید پاسخی به تهدیدها، مخاطرات و محدودیت‌هایی دانست که در کاربرد قدرت ایجاد می‌شود. بر کسی پوشیده نیست که شکل قدرت در طول تاریخ در حال تغییر بوده است. زمانی ظهور و سقوط امپراطوری‌ها، دوره ای کشورگشایی نشانه قدرت بوده، زمانی کودتا کردن و آوردن یک دست‌نشانده می‌توانسته قدرت را به رخ بکشد و زمانی نیز استفاده از منابع اقتصادی و تحت سلطه درآوردن اقتصاد یک کشور شکل دیگری از قدرت را نشان می دهد و در عصر امام حسین (ع) نماد قدرت در بدست آوردن ولایت و رهبری جامعه اسلامی‌بود که در این میان رقابت حق و باطل در دو اردوگاه حسینی و بارگاه یزیدی متمرکز شده بود. امام حسین (ع) با حضور چند ماهه در مکه قبل از ترک مراسم حج بسوی عراق با بکارگیری دیپلماسی هوشمندانه نشان دادکه سیاستمداری صدیق و صریح است که مردم را برای مردم می خواهد و قیامش برای اصلاح امت جدش می‌باشد که تمرکزش بر سه  منبع و منشأ مهم مولد قدرت نرم یعنی مهربانی، زیبایی و هوشمندی بود.

 بطور کلی در سیر تحولات نظام جهانی یا ایجاد تغییر در ماهیت و اشکال قدرت به عنوان اصلی ترین مؤلفه تعیین کننده جایگاه بازیگران در نظام جهانی، تأثیرگذاری بیشتر قدرت هوشمند نسبت به قدرت سخت و محدودیت های قدرت نرم را بر روند سیاست ها و تصمیم گیری‌های دولت ها در راستای دستیابی به اهداف و منافع ملی ارتقا بخشیده است و بنابراین برای باقی ماندن قدرت و حفظ منافع در یک موضوع و رسیدن به هدفی والا و ارزشی، حرکت از قدرت سخت به سمت قدرت نرم و در نهایت به وجود آوردن ترکیبی بهینه و مؤثر از وجوه قدرت هوشمند یعنی استفاده بهینه، بجا و زیرکانه از منابع موجود قدرت در حوزه‌های سخت و نرم است. همچنین در حوزه ایدئولوژی و اعتقادی شیعه، خون خدا در قیام کربلا با تکیه بر مفاهیمی قدسی و اسلامی نظیر نفی تسلط طاغوت، عدالت و پیوند دین و  سیاست بر میزان قدرت نرم خود افزوده است؛ قدرتی که از آن برای دعوت سپاه یزید در حادثه کربلا با هدف بازگرداندن مردم به راه انسانیت بوسیله امر به معروف و نهی از منکر برای احیای جریان حقیقت ساز، بازگرداندن امانت الهی به اهلش و ایجاد مکانیسم پیشگیری از منکر و بویژه مدل سازی تربیتی در جامعه با هدف جلوگیری از حوادث روز عاشورا بکار برد و می‌توان گفت که قدرت هوشمندانه جبهه حق بر پایه ملاحظات محوری هدف اجرای قدرت با در نظر گرفتن ماهیت درونی و شرایط روز جهان اسلام، خودآگاهی و فهم اهداف و توانایی‌های افراد جامعه در دستیابی به اهداف امامت و ابزارهای بهره گیری از قدرت و ساختار دفاعی برای مقابله با سپاه یزیدی و بویژه ایجاد شرایط نسبی برای اهل البیت (ع) در دوره پسا عاشورا متمرکز بود. ولی در این دوره طغیان گران بویژه یزید و عمر سعد با سوء استفاده از تجمل گرایی و دنیا پرستی مردم در سال 60 هجری اراده باطل خود را بر جامعه اسلامی تحمیل نمودند در عین حال که خواص نیز در آن زمان به تعبیری به دنبال امامی‌بودند که تامین کننده منافع مادی و دنیوی شان باشد. در شرایط کنونی وظیفه اصلی ما درک صحیح و حقیقی پیام حرکت امام حسین (ع) برای پاسخ دادن به شبهات معاندان و ولایت ستیزان است به گونه ای باشد که تصویر سازی از این حرکت اعتقادی و آزادمنشانه در کنار گریه و عزاداری منجر به این شود که به این آگاهی برسیم که قطعاً اباعبدالله (ع) جهت اصلاح امت رسول‌الله (ص) قیام کردند. لذا ضرورت دارد تدوین و تکریم ماجرای امام حسین (ع) و عاشورا بر محور ترکیبی شور و شعور با محبت و معرفت استوار باشد.

امروزه در عاشورا 1401 هجری شمسی و در عصری که بزرگ‌ترین جابه‌جایی و انتقال در حوزه قدرت و اعمال آن صورت گرفته و قدرت از مفهوم سخت آن به مفهوم قدرت هوشمند و تاثیرگذار ارزیابی می‌شود، هیچ کدام از مفاهیم قدیمی قدرت کاهش نیافته و بنوعی جایگاه و ظرفیت برجسته آن در تولید ارزش‌های قدرتمند دو چندان شده است. در واقع امام حسین (ع) در حادثه عاشورا توانست از مفهوم قدرت در یک حرکت تدریجی و تربیتی با تحمل شیوه‌های خشن و ناجوانمردانه یزیدیان برای ایجاد ارزش های جاودان و تاریخی با رویکرد قدرت هوشمندانه بهره گرفته و الگوهای بی بدیلی را برای جامعه بشریت بویژه اسلام و شیعیان به ارمغان گذارد.

در شرایط کنونی هوشمندی در به ‌کارگیری قدرت یعنی استفاده مناسب و زیرکانه از منابع قدرت برای تاثیرگذاری در حوزه‌های سخت و نرم است. ما امروزه کلید واژه مهمی‌به نام جنگ نرم داریم. کلیدواژه مقابل جنگ نرم، قدرت نرم است، یعنی هر اندازه قدرت نرم یک کشور بیشتر باشد، آسیب‌پذیری جنگ نرمش کمتر است، ماجرای امام حسین (ع) و عاشورا نیز مصداق قدرت نرم شیعه است؛ به طوری که امروزه، هیئت‌های عزاداری امام حسین (ع) به عنوان نماد بزرگ ترین قدرت نرم دنیا برای فرهنگ ها و ملل است و ماجرای کربلا و قدرت و جذابیت آن ظرفیتی کاملاً ملموس برای همگان است و بی جهت نبود که امام خمینی (ره) با تاکید بر اهمیت عزاداری می‌گوید: "این محرم و صفر است که اسلام را زنده نگه داشته و در عزاداری‌ها باید توجه به سبک ها و ورش های سنتی باشد". لذا بی جهت نیست که از جمله حربه‌های دشمنان تغییر و تعبیر منفی ذائقه سنتی حاکم بر هیئت ها و عزاداری سرور شهیدان کربلا می‌باشد.

علی بمان اقبالی زارچ، مدیر گروه اورآسیا

    (مسئولیت محتوای مطالب برعهده نویسندگان است و بیانگر دیدگاه‌های مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی نیست)