با گذشت چهار سال از منازعه مرموز اوکراین، تحرکات در جغرافیا نزاع و حوزه نرم و روایت سازی تشدید شده است و پرزیدنت پوتین با درایت و مدیریت خاص و اقتدارگرا توانسته در این سالها بر چند چالش اساسی از جمله مدیریت اقتصاد، شورش پریگوژین، ثبات سیاسی و اجتماعی جنگ محور با موفقیت کامل به اهداف ترسیمی دست یافته و برای تداوم رهبری روسیه در حال زورآزمایی با تمامیت یورآتلانتیک تا 2030 میلادی تضمین افکار عمومی‌کشورش را بدست آورد و از طرفی ارتش این کشور از در اشغال چندین شهر و روستا به موفقیت دست یافته و از سوی دیگر اوکراین در چند عملیات دریایی؛ پهپادی و هوایی موفق به نابودی چند انبار سوخت، مجتمع پتروشیمی و سرنگونی چند فروند جنگنده فوق پیشرفته روسیه شده است؛ البته همزمان جنگ نرم طرفین با شیوه‌های مختلف رسانه ای و بهره گیری از نشست های منطقه ای و بین المللی ادامه دارد و اگر چه سرنوشت جنگ نهایتا" در جبهه رقم نخواهد خورد ولی فعلا" سه احتمال پیش رو می‌باشد و هر یک از اینهاطیفی از پیامدهای بالقوه را به دنبال خواهد داشت: یک پیشروی نیروهای روسیه؛ موفقیت نیروهایاوکراین و نوعی بن بست در امتداد خطوط کنونینظامی.

در حالی که تهدیدات در محور ناتو و غرب بر علیه روسیه تشدید شده و به مرز بی سابقه ای رسیده است آقای پوتین در نشست سالانه سوچی از تداوم آمادگی و اراده کشورش برای مقابله با ارتش اوکراین که از حمایت تمام عیار غرب برخوردار است خبر داده و به رهبران رهبری هشدار داد که در این جنگ روسیه هرگز طرف شکست خورده نخواهد شد. موضوع مهم این که همه جنگ ها با خوش بینی مضاعف شروع می‌شود ولی با فرسایشی شدن درگیری‌ها؛ طرفین معمولا" در انتخاب بد و بدتر همواره بدتر را انتخاب می نمایند چرا که در این مراحل سهم اصلی تصمیم گیری به نظامیان می رسد که اساسا" پایان هر جنگی را صرفا" در پیروزی خود تصویر می نمایند. فعلا" با افزایش تقریبا" دو برابری تعداد نیروهای روسیه و حفاری در خطوط مقدم کوتاه‌تر با پشتیبانی گسترده توپخانه، شکست ارتش اوکراینیک چالش بزرگ خواهد بود، با این وجود، اوکراینی‌هااز زمان آغاز تهاجم روسیه به قدری جهان را شگفت‌زده کرده‌اند که نمی‌توان براحتی آن‌ها را شکست خورده تلقی نمود؛ لذا بنظر می رسد این جنگ ویرانگر برای طرفین نهایتا" با نوعی مصالحه سطح بالا و به احتمال قوی بین کاخ کرملین و کاخ سفید و قربانی شدن برخی طرف های ثالث به پایان خواهد رسید.

در همین حال، در مسکو، ولادیمیر پوتین بودجهسالهای آینده را امضا کرده که شامل بزرگترینافزایش هزینه‌های نظامی ثبت شده می‌باشد، که طی آن هزینه‌های دفاعی در سال 2024 نسبت به سال 2023 بیش از 70 درصد افزایش یافت که 40 درصد کل بودجه را شامل می‌شود ؛ بطوری که 10 درصد تولیدناخالص داخلی را به خود اختصاص داده است؛ البتهبودجه دفاعی ممکن است غیرواقعی به نظر برسد با توجه به اینکه درآمدها 22.5 درصد بیشتر از امسال پیش بینی می‌شود که تنها در صورت افزایشقیمت نفت امکان پذیر است. از سوی دیگر، اینها فقط این ارقام آشکار بودجه هستند. در واقع، بودجه روسیهدارای یک بخش طبقه بندی شده است که برای دفاع نیز در نظر گرفته شده است، اما به دلایل جنگی در هیچ کجا ظاهر نمی‌شود و برآورد کارشناسان دفاعی حکایت از هزینه روزانه یک میلیارد دلاری ارتش روسیه دارد. البته پوتین توانسته؛ هزینه‌های اجتماعی را کاهش دهد چرا که متقاعد شده است که اکثریت فاطعروس ها می خواهند برای این کشور فداکاری کنند؛ بنابراین بدیهی است که اگر کمک های مالی و نظامیبه اوکراین نرسد یا خیلی دیر برسد و روس ها مبالغ هنگفت اضافی برای بسیج سربازان جدید و تجهیزارتش در اختیار داشته باشند، تنها یک نتیجه ممکن وجود دارد: اوکراین در جنگ شکست بخورد و روسیه به مرزهای ناتو خواهد رسید. همانطور که یک کارشناس موسسه سلطنتی خدمات متحد (RUSI) اعلام کرد، مسکو در حال آماده شدن برای پیروزی در جنگ اوکراین و جنگ دائمی‌با غرب است.

بر کسی پوشیده نیست که تنها یک آتش بس پایدار می‌تواند به تداوم فاجعه انسانی با بیش از یک میلیون کشته و زخمی از طرفین و تخریب زیرساخت های طرفین با بیش از یک تریلیون دلار خسارت پایان داده و به کیف و شرکایش اجازه می دهد تا روند طولانی و بسیارپرهزینه بازسازی اقتصاد اوکراین را آغاز کنند تا امیدهای کیف برای پیوستن به اتحادیه اروپا تقویتشود، موضوعی که می‌تواند برای برخی از اوکراینی‌هایعمل‌گرا نیز جذاب باشد، زیرا بر این باورند که آتش‌بس و رشد اقتصادی به اوکراین اجازه می‌دهد تا نیروهای مسلح خود را تقویت کند.

واقعیت تلخ تر این که هر دو اقتصاد اوکراین و روسیه بیشترین آسیب و خسارت را از بابت این جنگ نابودگر متحمل شده اند حجم اقتصاد اوکراین به ثلث کاهش یافته و اقتصاد روسیه نیز حداقل کاهش ده درصدی را تجربهنموده در عین حال که روسیه با وجود بیش از 20 هزار تحریم بین المللی متحمل آسیب جدی به بخشهای فنآوری نوینو شاخص های اصلی اقتصاد می‌باشد بطوری که این کشور خارج از سیستم مالی بین‌المللی قرار گرفته ومشمول تحریم صادرات کالاهای با منشاء آمریکایی واروپایی، از فناوری پیشرفته گرفته تا قطعات هواپیما شده و وارد یک مارپیچ رکودی شده و تحریم ها و مجازات های جدید مصوبه پارلمان اروپا که در آن خواستار تحریم کاملو فوری واردات نفت و گاز طبیعی روسیه و همچنینگسترش چشمگیر فهرست تحریم ها شده شرایط را برایمسکو در دراز مدت سخت تر خواهد نمود.

با طولانی و فرسایش شدن جنگ ارسال کمک های غرب نیز با فراز و فرود صورت می‌پذیرد اگر چه در مراحل جدید محور یورآتلانتیک جنگ افزارهای جدید از جمله جنگنده‌های اف-16 و موشک های با برد بیشتر قرار می دهد ولی با حضور ترامپ در کاخ سفید اجرایی شدن کمک 60 میلیاردی آمریکا وضعیت روشنی ندارد ولی اتحادیه اروپا به سختی عملیاتی نمودن کمک 50 میلیارد دلاری 4 ساله را پیگیر بوده و ژاپن نیز به کمک 7/4 میلیارد دلاری به کیف ادامه می دهد. با همه این حال برخی تحلیلگران معتقدند این کارزار به مراحل حساس نزدیک می‌شود و هر دو طرف هم چنان شانس زیادی برای برنده شدن ندارند و هر اقدامی‌برای آتش‌بس با مقاومت شدیدکرملین و دولت اوکراین، برخی از اعضای ناتو از جمله لهستان و کشورهای بالتیک، و بخش‌های مهمی از تشکیلات سیاسی و رسانه‌های غربی مواجه خواهد شد.

بنابراین در حال حاضر نمی‌توان نتیجه چنینبحرانی را پیش بینی کرد؛ اما با در نظر گرفتن روند تحولات چند ماهه اخیر و تغییر در رویکرد ترامپ در کمک به ارتش اوکراین به وضوح می‌توان گفت که خطر تشدیدجنگ تمام عیار بین ناتو و روسیه زیاد خواهد بود. و سوال مهم این که آیا تهدیدهای علنی روسیه به زبان مدودف در خصوص امکان بکارگیری تسلیحات هسته ای بر علیه دول اروپایی و اقدام پرزیدنت پوتین در آزمایش بمب افکن‌های هسته ای در تاتارستان و نهایتا" در جبهه مقابل حمله هوایی به خاک روسیه با موشک های دوربرد و جنگنده‌های اف-16 عملیاتی خواهند شد یا خیر؟!

دکتر علی بمان اقبالی زارچ - کارشناس ارشد اورآسیا

(مسئولیت محتوای مطالب برعهده نویسندگان است و بیانگر دیدگاه‌های مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی نیست)