در حالی عرصه بین‌المللی تحولات مهمی را تجربه می‌نماید که در صدر آنان ؛ دو بحران مهم غزه و اوکراین و دو موضوع انعقاد قراداد صلح بین آذربایجان و ارمنستان و دیدار جمعه آینده ترامپ و پوتین در آلاسکا قرار دارد. بر کسی پوشیده نیست که هر بحرانی دارای فرصت‌ها و چالش‌های سیال و زودگذر می‌باشد که در موضوع اوکراین کشورهایی چون چین؛ هند ؛ ترکیه و برخی دول عربی با رویکرد توازن، منافع زیادی را بدست آورده اند. در همین راستا دهلی توانسته است با بهره‌گیری از فرصت تحریمی روسیه و افزایش چشمگیر واردات انرژی از روسیه، حجم مبادلات با از 13 میلیارد دلارد 2021 به شصت میلیارد دلار در 2024 برساند و عملاً مسکو به چهارمین شریک تجاری هند پس از آمریکا ؛ چین و امارات متحده عربی تبدیل شود. امری که مؤید بهره‌گیری کشورها از فرصت‌های حاصله بین‌المللی با رویکرد توازن و مانورهای دیپلماتیک منافع محور می‌باشد.

پس از اعلام تحریم‌های جدید علیه روسیه و افزایش تعرفه‌های وارداتی از هند توسط ترامپ؛ نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند، روز جمعه گذشته با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، صحبت کرد و گفت که خوشحال خواهد شد که اواخر امسال میزبان او در هند باشد. مودی در بیانیه‌ای که در رسانه‌های اجتماعی منتشر شد، نوشت: "من گفتگوی بسیار خوب و مفصلی با دوستم، رئیس جمهور پوتین، داشتم. از او به خاطر به اشتراک گذاشتن آخرین اطلاعات در مورد اوکراین تشکر کردم." این تماس تلفنی بین دو رهبر چند روز پس از اعمال تعرفه‌های بالا توسط دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، بر هند انجام شد. صادرات هند به ایالات متحده اکنون با 50 درصد مالیات، دو برابر سطح قبلی است. ترامپ روز چهارشنبه توضیح داد که تصمیم گرفته است آنها را افزایش دهد؛ زیرا هند از روسیه نفت وارد می‌کند؛ روسیه‌ای که جنگ خود علیه اوکراین را تأمین مالی می‌کند. واقعیت این است که واردات انرژی ارزان، میلیاردها دلار برای هند صرفه‌جویی کرده و قیمت سوخت را در بازار داخلی نسبتاً ثابت نگه داشته است. روابط بین مسکو و دهلی نو از دوران اتحاد جماهیر شوروی به ویژه نزدیک بوده است. در حال حاضر، روسیه یکی از تأمین‌کنندگان اصلی سلاح به هند است.

با تغییر اساسی در اولویت‌های سیاست خارجی روسیه پس از بحران اوکراین؛ مسکو توجه ویژه به موضوعاتی چون تقویت ظرفیت و نقش بین‌المللی گروه اقتصادی بریکس به رهبری قدرت‌های اقتصادی نوظهور، سازمان همکاری شانگهای، اتحادیه کشورهای مستقل یا همسود(CIS)، اتحادیه اقتصادی اوراسیا، سازمان پیمان امنیت جمعی روسیه، هند و چین و سایر سازمان‌های بین‌المللی داشته است.  همچنین سازوکارهایی با مشارکت قابل توجه روسیه؛ حمایت از یکپارچگی منطقه‌ای و در چارچوب نهادهای چندجانبه دوستانه مورد توجه بوده و رویکرد گفتگو و کنشگری فعال در منطقه  آسیا و اقیانوسیه، آمریکای لاتین، آفریقا و خاورمیانه را نیز مد نظر دارد. در همین راستا، روسیه با هدف افزایش و گسترش تعاملات در همه زمینه‌ها بر مبنای سودمندی متقابل، به ایجاد همکاری استراتژیک ممتاز با جمهوری هند ادامه داده و توجه ویژه‌ای به افزایش حجم مبادلات تجاری، سرمایه‌گذاری مشترک در حوزه فناوری خواهد نمود. در عین حال که حصول اطمینان از مقاومت دهلی در برابر اقدامات مخرب دولت‌های غیردوست و نهاد‌های مرتبط نیز در دستور مسکو می‌باشد.

علی‌رغم فشارهای تجاری فزاینده از سوی ایالات متحده که سعی دارد دهلی را مجبور به کاهش روابط خود با مسکو کند، هند تأیید کرده است که میزبان ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه خواهد بود. این اعلام اندکی پس از آن صورت گرفت که دونالد ترامپ موج جدیدی از تعرفه‌ها را بر واردات هند در تلافی خرید نفت روسیه اعمال کرد. کرملین رابطه با هند را استراتژیک و ممتاز می‌داند. آجیت دوال، مشاور امنیت ملی هند، روز پنجشنبه در جریان سفر به مسکو، در بحبوحه فشارهای تجاری فزاینده از سوی ایالات متحده که سعی دارد هند را مجبور به کاهش روابط خود با روسیه، به ویژه خرید نفت از روسیه کند، گفت که ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، قرار است به هند سفر کند. این مقام هندی تأیید کرد که سفر پوتین مورد توافق قرار گرفته است، اما تاریخ آن هنوز تعیین نشده است. البته این سفر ممکن است در اواخر ماه اوت انجام شود. مشاور امنیت ملی هند افزوده است ما از شنیدن خبر سفر جناب رئیس جمهور روسیه، پوتین، به هند بسیار هیجان‌زده و خوشحالیم.

روسیه از سویی همواره از مواضع هند حمایت نموده؛ به‌طوری که  در مسکو، دولت روسیه اظهارات اخیر ترامپ را تلاشی خام برای اعمال فشار بر یک شریک استراتژیک روسیه توصیف کرده است. به گفته کرملین، اقدامات اعلام شده توسط ایالات متحده با هدف تنبیه هند به دلیل دفاع از استقلال انرژی خود انجام شده و هیچ ارتباط واقعی با اوکراین ندارد. روسیه همچنین از همکاری استراتژیک خود با هند دفاع کرده است. در همین راستا سرگئی شویگو، دبیر شورای امنیت روسیه، در دیدار با مشاور امنیت ملی هند گفته است: "روسیه و هند با پیوندهای دوستی قوی که در آزمون زمان سربلند بیرون آمده‌اند، متحد هستند. برای کشور ما، تقویت همکاری استراتژیک، ممتاز و ویژه با هند یک اولویت است." همچنین تأکید کرد که روسیه مصمم است همکاری فعال با هدف ایجاد یک نظم جهانی جدید، عادلانه‌تر و پایدارتر و تضمین برتری حقوق بین‌الملل و مبارزه مشترک علیه چالش‌ها و تهدیدهای معاصر را ادامه دهد و اساس گفتگوی مبتنی بر اعتماد بین دو کشور، تماس‌های منظم بین ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، و نارندرا مودی، نخست وزیر هند، است.

هند نیز از سوی دیگر غرب را به ریاکاری متهم می‌کند. پیش از این، هند کشورهای غربی را که از روابط تجاری قابل توجه خود با روسیه انتقاد می‌کردند، به ریاکاری متهم می‌کرد و روابط تجاری خود با روسیه را به آنها یادآوری می‌نمود؛ کشوری که غرب همچنان از آن محصولاتی مانند گاز طبیعی یا اورانیوم خریداری می‌کند. پس از چین، هند بزرگترین خریدار نفت روسیه است. سال گذشته، حدود ۳۶ درصد از واردات نفت هند از روسیه بود که در مقایسه با درصد حدود ۲ درصد در سال‌های قبل از جنگ اوکراین، افزایش قابل توجهی را نشان می‌دهد؛ چرا که تحریم‌های غرب علیه روسیه، به ویژه سقف قیمتی که برای نفت روسیه زیر قیمت بازار اعمال شده بود، این محصول را برای شرکت‌های هندی جذاب‌تر کرده است که در نتیجه موفق به صرفه‌جویی میلیاردها دلار شده‌اند.

علی بمان اقبالی زارچ، رئیس گروه مطالعات اوراسیا

 (مسئولیت محتوای مطالب برعهده نویسندگان است و بیانگر دیدگاه‌های مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی نیست)