پس از فروپاشی اردوگاه کمونیسم، همگرایی در ساختارهای یورآتلانتیک به اولویت برتر بیشتر کشورهای مرکز و شرق اروپا تبدیل شده است و در 35 سال اخیر تعداد قابل توجهی از این دول به عضویت ناتو درآمده و تعداد محدودتری به اتحادیه اروپایی پیوسته اند ولی در سال های اخیر به دلائل گوناگون از جمله بحران اوکراین روند عضویت دول بالکان غربی در ساختار حاکمیتی قاره سبز با کندی ملموسی مواجه شده است. البته برخی دول منطقه بالکان از جمله مثلث رومانی، بلغارستان و مجارستان بر تسریع پذیرش اعضای جدید اصرار دارند در این رابطه ویکتور اوربان، نخست وزیر مجارستان روز جمعه گذشته گفت که اتحادیه اروپا باید از مدت ها پیش به کشورهای بالکان غربی اجازه می داد به این بلوک بپیوندند. وی در یک کنفرانس خبری در اسکوپیه، پایتخت مقدونیه شمالی، جایی که با همتای خود دیدار کرد، افزود: بالکان غربی لیاقت بسیار بیشتر از آنچه تاکنون از بروکسل دریافت کرده است را دارد. من می خواهم بگویم که این کشورها باید مدت ها پیش به عضویت اتحادیه اروپا در می آمدند. وی بر اهمیت حفظ عضویت کشورهای بالکان غربی در اتحادیه اروپا در دستور کار ریاست دوره ای اتحادیه اروپایی تاکید کرد.

مقدونیه شمالی به همراه کرواسی از سال 2005 نامزد عضویت در اتحادیه اروپا بودند و از آن زمان، کرواسی به عضویت اتحادیه اروپا درآمد، اما مذاکرات با مقدونیه شمالی هنوز آغاز نشده است. البته مقدونیه شمالی با بلغارستان در چند موضوع مهم دارای اختلافاتی می‌باشد بلغارستان مانع از تلاش‌های مقدونیه شمالی برای پیوستن به اتحادیه اروپا شده و این کشور را به بی‌توجهی به روابط تاریخی و فرهنگی متهم می‌کند. خواسته‌های صوفیه شامل به رسمیت شناختن زبان مقدونی از زبان بلغاری و به رسمیت شناختن اقلیت بلغاری در مقدونیه شمالی است . نخست وزیر مجارستان گفته است می‌تواند در مناقشه میان مقدونیه شمالی و بلغارستان میانجیگری کند، مشروط بر اینکه هر دو مایل باشند.

 دیگر کشور مهم منطقه آلبانی است که سال ها در انتظار پیوستن با بروکسل است و قرار است فصل اول مذاکرات الحاق آلبانی به اتحادیه اروپا در 15 اکتبر آغاز شود. نمایندگان دائم اتحادیه اروپا در بروکسل به اتفاق آرا تصمیم گرفتند مذاکرات الحاق با آلبانی را آغاز کنند. این روند در 15 اکتبر 2024 با کنفرانس بین دولتی اتحادیه اروپا و آلبانی در لوکزامبورگ آغاز خواهد شد. که طی آن پرونده 1 از فصل های مذاکره در مورد مسائل اساسی باز خواهد شد. این امر آلبانی را از مقدونیه شمالی در روند ادغام جدا خواهد کرد. آخرین مانع برای آغاز مذاکرات، اختلاف بین آلبانی و یونان بر سر دستگیری و محکومیت فردی بلری، سیاستمدار یونانی تبار در شهرداری هیمار آلبانی بود. بلری در ماه مه 2023 در جریان مبارزات انتخاباتی شهرداری در شهر زادگاهش هیمار دستگیر شد. او متعاقباً در انتخابات پیروز شد، اما هرگز سوگند یاد نکرد زیرا در بازداشت قرار گرفت. در اسفند همان سال به اتهام تقلب در انتخابات به دو سال زندان محکوم شد وی در 3 سپتامبر 2024 با گذراندن  دو سوم از دوران محکومیت خود آزاد شد که این خبر خوبی برای آلبانی است، اما یک گام به عقب برای جمهوری مقدونیه شمالی است که باز هم نتوانسته است گامی قاطع به سوی پیوستن به اتحادیه اروپا بردارد.

همچنین جلسات کمیسیون نمایندگان پارلمان اروپا برای آلبانی، برای مونته نگرو و بوسنی و هرزگوین و کوزوو در روز دوشنبه 30 سپتامبر برگزار گردید و نشست تشکیلاتی هیئت برای صربستان و هیئت برای مقدونیه شمالی در روز پنجشنبه 3 اکتبر برگزار خواهد شد. در طول این جلسات انتظار می رود که روسا و معاونان  انتخاب شوند و نقش اصلی این هیئت همکاری با همتایان خود از پارلمان‌های ملی کشورهای مربوطه و برگزاری جلسات منظم مشترک است و هیات ویژه  اوکراین و مولداوی نیز اولین دیدارهای خود را در 3 اکتبر برگزار خواهند نمود.

جوزپ بورل، نماینده عالی سیاست خارجی و امنیت، اخیرا  در نیویورک میزبان نشستی غیررسمی‌با رهبران بالکان غربی در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل بود. در این نشست ادی راما نخست وزیر آلبانی، دنیس بچیروویچ رئیس ریاست جمهوری بوسنی و هرزگوین، ویوسا عثمانی سادریو رئیس جمهور کوزوو، گوردانا سیلیانوفسکا داوکووا رئیس جمهور مقدونیه شمالی، الکساندر ووچیچ رئیس جمهور صربستان و معاون نخست وزیر مونته نگرو فیلیپ ایوانوویچ حضور داشتند. در این نشست مذاکره و تبادل نظر بر روی چالش‌های ژئوپلیتیک مبرم، به ویژه تأثیر مخرب تجاوز روسیه به اوکراین و تلاش‌های چین برای گسترش نفوذ اقتصادی خود متمرکز بود بورل و رهبران بالکان غربی در مورد اهمیت تقویت انعطاف پذیری بحث کردند و بر لزوم همسویی استراتژیک با اتحادیه اروپا برای حفظ ثبات منطقه تاکید کردند. بنظر می رسد که این نشست فرصتی  برای یادآوری نیاز به حل و فصل اختلافات دوجانبه موجود و  اهمیت روابط خوب همسایگی و حل و فصل اختلافات  از طریق گفتگو و مصالحه به عنوان گام های اساسی در جهت همگرایی در  اتحادیه اروپا بوده است. در این نشست بورل تاکید کرده که بالکان غربی بخشی جدایی ناپذیر از آینده اروپا است. وی بر اهمیت و استحکام روابط اتحادیه اروپا و بالکان غربی تاکید کرد و تکرار نموده که عضویت اتحادیه اروپا در دسترس است، مشروط بر اینکه اصلاحات کلیدی با تمرکز مجدد دنبال شود. وی از رهبران این دول خواست تا تصمیمات جسورانه و استراتژیک برای پیشبرد آرمان‌های اروپایی خود اتخاذ کنند و بدانند که تعهد اتحادیه اروپا به حمایت از بالکان غربی در مسیر اروپایی و گسترش همچنان اولویت اصلی اتحادیه اروپا است.

در مجموع از طرفی اروپای امروز به دلائل مختلف از جمله جنگ اوکراین، مهاجرت غیر قانونی و غیره با مشکلات عدیده ای روبرو است که در همین راستا می‌توان به نابرابری اقتصادی و توزیع ناعادلانه سرمایه اشاره نمود و در این زمینه مولفه کافی و دلایل میدانی وجود دارد. متوسط درآمد سرانه در اروپا تا بیست برابر اختلاف دارد. بخش قابل توجهی از جمعیت و ملل اروپا در کشورهای نوردیک و غرب قاره تا 40000 یورو درآمد سرانه در برابر درآمد سرانه 4000 یورویی در کشورهایی نظیر آلبانی و ملداوی دارند. موضوع دیگر به جبران اشتباهات تاریخی که نتیجه آن تقسمیات نامانوس جغرافیایی بدون توجه به اشتراکات قومی ، نژادی ، ملی و حتی دینی در پایان دو جنگ جهانی در قرن بیستم میلادی می‌باشد ، بر می‌گردد که همواره موجب فرصت طلبی قدرت های بزرگ برای رسیدن به اهداف پنهان و آشکار گردیده است و از طرف دیگر کشورهای بالکان غربی در انتظار عملی شدن وعده‌های بروکسل برای عضویت در اتحادیه اروپایی هستند تا بدین طریق دسترسی آسان تری به غرب اروپا داشته و تا حدودی نیز از نگرانی‌های امنیتی خارج شوند.

علی بمان اقبالی زارچ – رئیس گروه مطالعات اورآسیا

(مسئولیت محتوای مطالب برعهده نویسندگان است و بیانگر دیدگاه‌های مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی نیست)