در حالی که جهان در سال 2025 میلادی متمرکز بر دو بحران ارکانی در غزه و اوکراین بود، تحولات در سوریه و سقوط برق آسای حاکمیت اسد توجه عرصه بین الملل را به تحولات سوریه جلب  نموده و محور غربی با محوریت ترکیه سعی در بهره برداری حداکثری از این تحولات داشته اند در عین حال که نوعی تعامل با دمشق همواره مهم بوده است در همین راستا از دیر باز تعاملات نسبتا گسترده بین منطقه شامات و دول اردوگاه کمونیسم برقرار بوده و در دوره شوروی سابق حسب ارتباطات مسکو و دمشق و به ویژه روابط حزبی، جمهوری‌ها از جمله اوکراین نیز مراودات قابل توجه با سوریه داشته که موجب تداوم روابط نزدیک در دوره پسا کمونیسم نیز شده بود ولی از دهه دوم قرن بیست و یکم با تقویت حضور روسیه در سوریه و به ویژه پس از اشغال کریمه و برسمیت شناخته شدن آن توسط حاکمیت در دمشق؛ روابط با اوکراین به سردی گراییده و قطع گردید. اکنون پس از سقو ط اسد مقامات اوکراینی نگاه مشهودی به این کشور داشته و هفته پیش رئیس جمهور اوکراین دستور ارسال اولین محموله غلات را به میزان 500 تن به سوریه صادر نموده و بلا فاصله پس از آن وزیر خارجه اوکراین به دمشق و دیدار با رهبران جدید سوریه رفت. بر کسی پوشیده نیست که روسیه متحد سرسخت بشار اسد  بوده و به او پناهندگی سیاسی داده است. البته مقامات کرملین گفته اند که با دولت جدید دمشق از جمله درباره سرنوشت تاسیسات نظامی روسیه در سوریه در تماس می‌باشند و سفارتخانه این کشور نیز فعالانه به انجام مسئولیت های خود در دمشق ادامه می دهد.

وزیر امور خارجه جدید سوریه روز دوشنبه گذشته به همتای اوکراینی خود گفت، در حالی که کی یف در بحبوحه کاهش نفوذ روسیه به دنبال ایجاد روابط با رهبران جدید در دمشق است، سوریه خواهان مشارکت استراتژیک بیشتری با اوکراین است. اسعد حسن الشیبانی، وزیر امور خارجه جدید سوریه در دیدار با همتای اوکراینی خود، آندری سیبیگا، گفت: «مشارکت های راهبردی بین ما و اوکراین در سطوح سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و علمی وجود خواهد داشت». وی افزود: «مسلماً مردم سوریه و مردم اوکراین همان تجربه و رنجی را دارند که ما ۱۴ سال متحمل شده‌ایم». سیبیگا که در دمشق با رهبر جدید سوریه، احمد الشراع، ملاقات کرد. گفت که اوکراین محموله‌های بیشتری از کمک های غذایی به سوریه خواهد فرستاد . در مورد نقش اوکراین در تحولات سوریه نیز تحلیل و اطلاعات مختلف ارائه شده و رئیس سازمان اطلاعات اوکراین نیز در ویدئویی بر این موضوع صحه گذاشته است؛ بودانف گفته است هر زمان که حکومت‌ها و دیکتاتورهایی سقوط کنند که با حکومت‌های در جنگ با ما پیوند خورده باشند، این همیشه به نفع ما است.

ولادیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین، نیز از ارسال اولین محموله کمک غذایی اوکراین به سوریه، متشکل از 500 تن آرد گندم، به عنوان بخشی از طرح بشردوستانه "غلات از اوکراین" با همکاری برنامه جهانی غذا خبر داد، این کشور به عنوان تولیدکننده و صادرکننده مهم جهانی غلات و دانه‌های روغنی، به طور سنتی گندم و ذرت را به کشورهای خاورمیانه صادر می‌کند. سازمان ملل متحد نیز رسما" اعلام نموده که حدود یک سال طول می‌کشد تا مردم سوریه پس از سقوط حکومت خانواده اسد و پایان 13 سال جنگ داخلی شاهد تغییرات ملموس باشند. هم چنین از سویی منابع روسی و سوری در اوایل دسامبر اعلام نمودند که ارسال محموله‌های گندم روسیه به سوریه به دلیل عدم اطمینان در مورد دولت جدید در دمشق و تاخیر در پرداخت‌ها به حالت تعلیق درآمده است. روسیه با استفاده از تمهیدات مالی و لجستیکی پیچیده برای دور زدن تحریم های غرب اعمال شده بر مسکو و دمشق، گندم به سوریه عرضه کرد و از سوی دیگر سرنگونی اسد توسط گروه اسلامگرای تحریر الشام آینده پایگاه‌های نظامی روسیه در سوریه (پایگاه هوایی حمیمیم در لاذقیه و تاسیسات دریایی طرطوس ) را زیر سوال برده است، البته سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه گفت که وضعیت پایگاه‌های نظامی روسیه موضوع مذاکره با رهبری جدید در دمشق خواهد بود. الشرع نیز گفته است که روابط سوریه با روسیه باید در خدمت منافع مشترک باشد. وی در مصاحبه ای که یکشنبه گذشته منتشر شد، افزوده است که سوریه با روسیه دارای منافع استراتژیک مشترک است و لحنی آشتی جویانه داشته، هرچند توضیح بیشتری نداد.

در مجموع باید اذعان نمود که در هر نوع تحول و تغییر سیاسی و امنیتی که به نوعی منافع ملی ؛ منطقه ای و بین المللی روسیه و مخالفین محور یورآتلانتیک را هدف قرار دهد، از ظرفیت امنیتی و دفاعی اوکراین استفاده خواهد شد و به شکل دیگری می‌توان گفت که در آینده پیمان ناتو از ظرفیت نیابتی اوکراین در دسترسی به اهداف سیاسی و امنیتی خود بیش از پیش بهره خواهد گرفت.

علی بمان اقبالی زارچ- رئیس گروه مطالعات اورآسیا

   (مسئولیت محتوای مطالب برعهده نویسندگان است و بیانگر دیدگاه‌های مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی نیست)