عرصه بین الملل دوره ای از گذر و بلاتکلیفی را تجربه می نماید و کشورهای مختلف بنا به اولویت های ملی، منطقه ای و بین المللی رویکردهای خاص و متنوعی را دنبال می نمایند که در پرتو تعابیر نظم در حال گذر، جنوب جهانی، چند جانبه گرایی و غیره ظهور و بروز دارد در این میان بلاروس نیز رویکرد جنوب جهانی را دنبال می‌کند و در این راستا هر ساله یک کنفرانس بین المللی تمام عیار با عنایت و توجه ویژه رئیس جمهور برگزار می نماید که هدف آن اصلاح فضاهای ژئوپلیتیک و شکست نظم حاکم جهانی که عامل اصلی بحران‌ها و ناامنی‌ها است، می‌باشد.
هم چنین هدف از کنفرانس، بحث صریح و فراگیر در مورد چشم انداز امنیت اوراسیا در چارچوب بحران نظم جهانی موجود، تضادهای مزمن نظامی و سیاسی بین بازیگران کلیدی جهانی و فقدان تقریباً کامل ارتباط بین آنها می‌باشد. چندین موضوع خاص در این رویداد مورد بحث قرار می‌گیرد از جمله: پیش نیازهای ژئوپلیتیک جهانی و منطقه ای برای امنیت اوراسیا؛ یکپارچگی اقتصادی و پیوندها به سوی یک معماری امنیتی واحد اوراسیا؛ تعامل سازمان‌های بین المللی/منطقه ای در فضای اوراسیا؛ ثبات استراتژیک و سلاح های هسته ای و تهدیدها و فرصت ها برای اوراسیا در محیط جدید.
بر کسی پوشیده نیست که این کشور محصور در خشکی با سه کشور اتحادیه اروپایی و اوکراین و روسیه هم مرز است. اقتصادش 80 % دولتی و صادرات محور است. پس از جنگ اوکراین به شدت به روسیه نزدیک شده و به نوعی در عملیات علیه اوکراین مساعدت جدی دارد و در چند سال اخیر لوکاشنکو رئیس جمهور بر موضوع جنوب جهانی، حرکت به سمت چند جانبه گرایی و مبارزه با هژمون غرب متمرکز شده است. این کشور در رهایی یافتن پوتین از غائله پرگوژین نقش کلیدی داشت.
روابط سیاسی بین جمهوری بلاروس و جمهوری اسلامی ایران در تاریخ 18 مارس 1993 پایه گذاری شد. در تاریخ 8 مارس 1998 سفارت بلاروس در تهران افتتاح گردید و سفارت ایران در مینسک نیز از ماه فوریه سال 2001 آغاز به کار کرد. سه سفر رییس جمهور بلاروس به ایران در سال های (2006، 2023 ، 1998) و دو سفر رئیس جمهور ایران به بلاروس (2007 و 2004) صورت پذیرفت. در تاریخ 9 ژوئیه 2015، در حاشیه نشست های بریکس و همکاری‌های شانگهای در شهر اوفا، ملاقات رئیس جمهور بلاروس، آقای الکساندر گریگورویچ لوکاشنکو با رئیس جمهور ایران، آقای حسن روحانی انجام گرفت. سران کشورهای بلاروس و ایران در 9 ماه ژوئن سال 2018 در اجلاس سازمان همکاری‌های شانگهای در چینگدائو و 14 ماه فوریه سال 2019 در سوچی به همراه رؤسای جمهور روسیه و ترکیه در چارچوب اجلاس سه جانبه بحران سوریه، دیدار نمودند.
در طی 29 سال روابط دیپلماتیک، بلاروس و ایران به سطح نسبی از همکاری‌های اقتصادی دست یافته اند که تماس های منظم در سطح رهبری دو کشور حاکی از آن می‌باشد. حجم مبادلات دو جانبه کمتر از پنجاه میلیون دلار است. امضای موافقت‌نامه تجارت آزاد با اتحادیه اقتصادی آسیا، که بلاروس یکی از اعضای اصلی آن است، به افزایش تعاملات اقتصادی بین ایران و کشورهای عضو این اتحادیه کمک شایانی کرد. حدود ۸۰۰ تا ۹۰۰ نفر ایرانی در بلاروس حضور دارند که بیش از ۳۵۰ نفر از آنها دانشجو هستند.
درحال حاضر روسیه بزرگترین شریک تجاری بلاروس است و60 درصد تبادلات تجاری این کشور با روسیه است. حجم مبادلات پس از جنگ اوکراین بشدت افزایش یافته و حدود 6 میلیارد دلار است. روسیه بزرگترین اعطاکننده اعتبار به بلاروس بوده و 38 درصد بدهی های خارجی این کشور متعلق به روسیه است. مهمترین شاخص روابط اقتصادی دو کشور یارانه ای است که روسیه طی سالیان متمادی روی قیمت نفت و گاز صادراتی به بلاروس برای کمک به اقتصاد این کشور داده و البته میزان آن در سال های اخیر محدود شده است.
علاوه بر اقتصاد و تجارت، توافقات مهمی در حوزۀ نظامی و امنیتی بین دو کشور از سال 1992 تا کنون امضا شده که زمینه های گستردهای از تولید تسلیحات نظامی تا مانور مشترک را در بر می گیرد. توافقنامه های همکاری در زمینه حق استفاده از تأسیسات در قلمرو همدیگر، همکاری بین نیروهای مرزی برای حفاظت از مرزهای بلاروس، تشکیل گروه واحد منطقه ای نیروهای بلاروس و روسیه، نظام دفاع هوایی مشترک و نظام امنیت منطقه ای، ازجمله این توافقات است. همچنین اشتراکات فرهنگی فراوان، به ویژه زبان مشترک مزیتی است که باعث شده شهروندان بلاروس در مقیاس گسترده ای، از منابع و رسانه های روسی بهره ببرند و درنتیجه قدرت نرم روسیه در این کشور نیز به نسبت سایر کشورها در درجۀ بالایی قرار دارد.
وزیر امور خارجه بلاروس اعلام کرد که مسکو و مینسک در ماه دسامبر 2024 توافقنامه ضمانت‌های امنیتی دوجانبه امضا خواهند کرد که بیشتر مربوط به شرایط استفاده از تسلیحات هسته‌ای برای مقابله با تهدیدات خارجی است. به هر حال پیوستگی منافع روسیه و بلاروس به اندازهای است که هر فردی در این کشور قدرت را در دست داشته باشد رابطه با روسیه را در اولویت قرار می دهد.
روابط این کشور با غرب به ویژه اروپا در بدترین وضعیت پس از استقلال قرار دارد و غرب رویکردی مشابه به روسیه با روسیه سفید دارد که نماد آن مجموعه تحریم ها علیه این کشور است. مجموعه ای از تحریم های غرب به دلیل حمایت بلاروس از روسیه در جنگ اوکراین و موضوعات حقوق بشری در قالب رژیم‌های تحریمی مختلف اتخاذ شده است.بخشی از این تحریم ها در قالب اقدامات فردی عبارتند از:
- ممنوعیت سفر برای افراد (رئیس جمهور و تعدادی از وزرا و مقامات امنیتی) همراه با مسدود کردن دارایی برای افراد و نهادها ، هم چنین ممنوعیت صادرات سلاح گرم، کالاهای با کاربرد دوگانه، کالاها و فناوری در صنعت هوانوردی، ناوبری دریایی، فضا و صنایع دفاعی و کالاهای لوکس به بلاروس
- ممنوعیت واردات طلا، الماس، هلیوم، زغال سنگ و محصولات معدنی از جمله نفت خام از بلاروس
- ممنوعیت سوئیفت برای چهار بانک بلاروسی و ممنوعیت تراکنش با بانک مرکزی همراه با محدودیت‌های ورودی مالی از بلاروس به اتحادیه اروپا و ممنوعیت ارائه اسکناس های یورو
- مقررات مربوط به اقدامات محدود کننده در رابطه با اقدامات تضعیف کننده یا تهدید کننده تمامیت ارضی، حاکمیت و استقلال اوکراین
علی بمان اقبالی زارچ، رئیس گروه مطالعات اورآسیا
(مسئولیت محتوای مطالب برعهده نویسندگان است و بیانگر دیدگاه‌های مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی نیست)