جغرافیای بالکان به عنوان سرزمینی پر آب و سرسبز در قاره اروپا همواره نقش آفرین و تاریخ ساز بوده و در چند مقطع تاریخی  تبدیل به کانون اصلی جنگ و بحران در سطح جهانی و منطقه ای  شده است. بالکان به عنوان یکی از مناطق مهم تولید غلات در اروپا و جهان و بهره‌مند از منابع طبیعی و خدادادی بسیار و نیز به دلیل قرار گرفتن در شاهراه ارتباطی اروپا به آسیا همواره مورد توجه قدرت‌های بزرگ بوده است لذا حداقل از اوایل قرن بیستم تا کنون این تئوری و فرضیه در عرصه سیاسی مطرح بوده که تسلط بر این منطقه تسلط نسبی بر همه‌ی دنیا را به همراه خواهد داشت البته به تعبیر رابرت کاپلان و دیگر سیاست شناسان جهانی در این اواخر این محوریت تا منطقه پیرامونی دریای سیاه و قفقاز شمالی بسط یافته است. این منطقه مهم پس از فروپاشی کمونیسم گرفتار بحران عظیم قومی و ملیتی شده و رهبران کشورهای بالکان از عهده مدیریت و حل و فصل درگیری‌ها بر نیامده و لذا منطقه جهت رسیدگی و پایان این بحران از قدرت‌های بیرونی همچون آمریکا و ناتو کمک گرفت و باید اذعان نمود که دارای چند بحران منجمد است که هر لحظه می‌تواند به درگیری چند ملیتی و قومی تبدیل شود و در این سال ها با توجه به جنگ اوکراین به نوعی به بخشی از پازل رقابت قدرت نرم محور یورآتلانتیک به رهبری آمریکا و جبهه اسلاو به پشتیبانی روسیه تبدیل شده است.

در راستای پیشگیری از شروع بحران جدید در منطقه بالکان،  ویلیام برنز، رئیس سیا، پس از دیدار از  بوسنی و هرزگوین و صربستان در سفری اعلام نشده در بحبوحه نگرانی‌ها در مورد روابط ایالات متحده با کوزوو و نفوذ روسیه در بالکان، در اوایل شهریور 1403 وارد کوزوو شد و اعتقاد بر این است که برنز قبل از رسیدن به کوزوو و سارایوو به بلگراد، بلغارستان و مقدونیه شمالی نیزسفر کرده است ، البته هیچ تاییدی مبنی بر سفر برنز به کوزوو از سوی سفارت آمریکا در پریشتینا و ریاست جمهوری کوزوو یا وزارت کشور وجود ندارد.

سفر برنز به کوزوو در بحبوحه نگرانی‌ها در مورد مشارکت ایالات متحده با کوزوو، به ویژه در خصوص نحوه برخورد دولت با اقلیت صرب این کشور صورت می‌گیرد. جفری هوونیر سفیر ایالات متحده در کوزوو در اواخر مرداد 1403 گفته بود که دولتش توسط آلبین کورتی، نخست وزیر کوزوو و دولت او به چالش کشیده شده است و امیدواریم مشکلات موجود حل شود. همچنین وزارت امور خارجه امریکا از کورتی خواسته است تا به تعامل نزدیک و سازنده با واشنگتن، اتحادیه اروپا و ناتو بازگردد، در حالی که ایالات متحده همچنین از کوزوو می‌خواهد به دلیل نگرانی‌های شدید امنیتی، اقدامات تهدید آمیز در میتروویثا را متوقف کند.

همچنین یک مقام دولت آمریکا تایید کرد که برنز در ادامه سفر منطقه وارد سارایوو شده و با همتایان بوسنیایی خود، اعضای ریاست جمهوری و وزیر امور خارجه دیدار کرده است. هدف دیدار رئیس سیا از پایتخت بوسنی گفتگو درباره لفاظی‌ها، تهدیدات و اقدامات نگران کننده جدایی طلبانه رئیس جمهور طرفدار روسیه و دولت واحد صرب بوسنی و هرزگوین اعلام شده است. شایان ذکر است که بر اساس مفاد توافقنامه صلح دیتون، که به جنگ بین قومی در بوسنی در سال 1992-1995 پایان داد، این کشور به دو بخش نیمه خودمختار تقسیم شد - جمهوری صربسکا که اکثراً صرب‌های بوسنی هستند و فدراسیون کروات. مسلمان یا فدراسیون بوسنی و هرزگوین، جایی که مسلمانان بوسنیایی و کروات های بوسنیایی زندگی می‌کنند. هر طرف دولت، پارلمان و پلیس خود را دارد، اما دو طرف از طریق نهادهای مشترک در سطح دولتی، از جمله نهاد ریاست جمهوری سه جانبه چند قومیتی، قوه قضائیه، ارتش، سرویس های امنیتی و اداره مالیات به هم مرتبط هستند.

رهبری صرب ها در منطقه صربسکا در سال های اخیر لفاظی‌های جدایی طلبانه خود را تشدید نموده و امیدوارند ار حمایت روسیه، صربستان و حتی مجارستان بهره گیرند. یک مقام امریکایی گفته است که در سفر برنز به بوسنی با همکاران دستگاه‌های اطلاعاتی، اعضای هیأت رئیسه و وزیر امور خارجه جلساتی برگزار شد که طی آن موضوعات مورد علاقه مشترک از جمله تمامیت ارضی و حاکمیت بوسنی و هرزگوین مورد بحث قرار گرفت. در همین رابطه دنیس بچیروویچی، نماینده مسلمانان بوسنیایی در ریاست جمهوری سه نفره این کشور، گفت که از برنز برای کمک ایالات متحده در ایجاد یک بوسنی و هرزگوین دموکراتیک و چند قومی قدردانی کرده و سیاست خطرناک ضد دیتون و رهبری صربسکا  که صلح و امنیت در کشور و منطقه را تهدید می‌کند را برجسته نموده است. واقعیت این است که میلوراد دودیک، رئیس جمهوری صرب های بوسنی که طرفدار روسیه است، به دلیل روابطش با رئیس جمهور روسیه، باعث نگرانی متحدان غربی بوسنی شده است. دودیک در ماه فوریه 2024 پس از دیدار با پوتین در جمهوری تاتارستان روسیه گفت که جمهوری صربسکا به تحریم های غربی اعمال شده علیه روسیه پس از حمله مسکو به اوکراین در 24 فوریه 2022 نخواهد پیوست و شکی نیست که این گونه اظهارات مانع  پیشرفت عضویت بوسنی در اتحادیه اروپا می‌باشد .

سفر برنز به بوسنی مورد تایید آلمیر زووو، رئیس سازمان اطلاعات و امنیت بوسنی نیز قرار گرفته و وی گفته است  که  همتایش حمایت خود را از همکاری بین آژانس های اطلاعاتی ایالات متحده و بوسنی ابراز نموده است همچنین  المدین کوناکوویچ، رئیس دیپلماسی بوسنی پس از دیدار با  برنز گفته است که بوسنی یک بار دیگر تاییدیه حمایت کامل از تمامیت ارضی و حاکمیت بوسنی و محکومیت پیام ها و جنبش های تجزیه طلبانه را دریافت کرده است.

مقامات امریکایی معتقدند که صربستان مدتی است در بوسنی مشکل ایجاد کرده و روندی خطرناک را در پیش گرفته است و لذا سفر برنز پیام بسیار خوبی به صربستان است که ایالات متحده اقدامات مخرب را تحمل نخواهد کرد. در واقع مشکلات در بالکان، به نوعی به کارت بازی کرملین در رقابت نرم و سخت با محور یورآتلانتیک تبدیل شده است تا تمرکز ایالات متحده و اروپا بر جنگ روسیه در اوکراین را منحرف کند و البته جو بایدن همواره  نقش فعالی در سیاست خارجی ایالات متحده در قبال بالکان داشته است. و اکنون بنظر می رسد  بوسنی در راس اولویت های سیاست خارجی آمریکا در منطقه بالکان قرار دارد

به هر حال از بدو فروپاشی کمونیسم تا پایان قرن بیستم منطقه بالکان غربی گرفتار نزاع های قومی و نژادی بوده و از اوایل هزاره سوم در مسیر رویای اروپایی شدن با مولفه‌های اقتصاد بازار و توسعه و رفاه حداکثری گام بر می دارد. به نظر می رسد علیرغم تلاش های بروکسل و دول منطقه، این فرایند راه درازی در پیش داشته شاید اتحادیه بتواند تا سال ۲۰۳۰ برای پذیرش اعضای جدید آماده شده باشد البته سوال مهم این است که آیا  زمان رویایی پیوستن بیش از هر چیز به نحوه فرجام جنگ در اوکراین و چگونگی تداوم رقابت قدرت های بزرگ به ویژه امریکا و روسیه بستگی دارد یا خیر ؟!!

علی بمان اقبالی زارچ، رئیس گروه مطالعات اورآسیا

  (مسئولیت محتوای مطالب برعهده نویسندگان است و بیانگر دیدگاه‌های مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی نیست)