جهان همچنان شاهد حملات وحشیانه رژیم صهیونیستی به غزه میباشد و اقدامات دول مختلف و تحرکات کشورهای خاورمیانه تاثیری در توقف جنایات رژیم صهیونیستی نداشته است. جمهوری اسلامی ایران در ادامه تلاش های دیپلماتیک دو ماه گذشته کشورمان برای توقف نسل کشی در غزه؛ رئیس جمهور کشورمان سفری به مسکو داشت و رایزنی‌های فشرده در عالی ترین سطح صورت گرفت.
دو کشور همسایه به عنوان مهمترین کشورهای منطقه اوراسیا و واقع شده در مناطق پیرامونی دریای خزر, حوزه بسیار مهم و استراتژیک آسیای مرکزی قفقاز؛ خلیج فارس و دریای سیاه همواره نقش مهمی در تعاملات منطقه‌ای و بین‌المللی بویژه در خاورمیانه در یک دهه گذشته داشته اند.
روابط دو کشور از اواخر قرن بیستم و پس از فروپاشی شوروی سابق وارد مرحله جدیدی شده است. البته واقعیت این است که کمتر طرفین توانسته اند از ظرفیت های بالقوه دو کشور برای ارتقا و گسترش روابط در ابعاد مختلف سیاسی اقتصادی امنیتی و نظامی‌بهره بگیرند.در عین حال که روابط جمهوری اسلامی ایران با کشورهای مختلف از جمله روسیه تابع مولفه‌های مهمی‌بوده و خواهد بود که یکی از مهمترین مولفه‌های مورد نظر وضعیت حاکم بر روابط بین الملل و نوع تعاملات قدرت‌های بزرگ در عرصه بین المللی میباشد.این موضوع در دو دهه گذشته نقش مهمی در شکل گیری روند و وضعیت روابط تهران و مسکو داشته است.
بر کسی پوشیده نیست که روسیه از یک دهه پیش رویکرد جدید بین المللی آغاز نموده و بله گویی به زیاده خواهی‌های هژمون غرب را مورد تجدید نظر قرار داده است؛ بطوری که مسکو بعد از اشغال عراق و افغانستان و لیبی توسط نیروهای آمریکایی متوجه شد که دوره تعامل و گفتگو با غرب به ویژه امریکا به سر رسیده و نیازمند تغییر اساسی میباشد؛ لذا با همکاری دفاعی و امنیتی با کشورمان مانع اشغال سوریه توسط محور یورآتلانتیک شده و از سقوط بشار اسد جلوگیری نمودند.
واقعیت این است که جمهوری اسلامی ایران در دولت سیزدهم توجه ویژه ای به گسترش همه جانبه روابط با همسایگان معطوف نموده است. سیاستی که مبنای آن توازن و ثبات منطقه ای مبتنی بر مولفه‌های تاثیر گذار سیاسی اقتصادی فرهنگی و امنیتی میباشد و شاهد هستیم که واقعیت این است که روابط جمهوری اسلامی ایران در ابعاد مختلف به ویژه در بخش های سیاسی و اقتصادی با همسایگان روند رو به رشدی در دو سال اخیر را طی نموده است که یکی از مولفه‌های مهم آن دیدار سران جمهوری اسلامی ایران و بسیاری از کشورهای منطقه از جمله روسیه؛ ترکیه تاجیکستان؛ ترکمنستان و اکثریت روسای 15 کشور همسایه میباشد.
در نتیجه این تعاملات سیاسی فرایند همگرایی و عضویت جمهوری اسلامی ایران در تعدادی از از سازمانهای مهم منطقه ای نظیر شانگهای؛ اقتصادی اوراسیا و بریکس در وضعیت رو به جلو قرار گرفته است؛ همچنین روابط اقتصادی با این کشورها در چند گذشته رشد قابل توجهی را داشته است به عنوان مثال اگر در سنوات قبل مبادلات اقتصادی کشورمان با فدراسیون روسیه همواره بین ۱ تا دو میلیارد دلار را به ثبت می رساند در سال جاری ما شاهد رشد قابل توجه مبادلات بوده پیش‌بینی می‌شود که این روابط تا 4 میلیارد دلار در سال جاری برسد.در حال حاضر دو کشور در چند محور مهم بر همکاریهای تاثیر گذار تاکید دارند که به موارد ذیل میتوان اشاره نمود:
الف: همکاریهای سیاسی، نظامی و امنیتی که در این بخش میتوان به مذاکرات سران دو کشور و وزرای خارجه در موضوعات مهم منطقه‌ای و بین المللی مذاکرات وین تحولات در منطقه آسیای مرکزی و قفقاز شمالی و مهمتر از این‌ها رایزنی تهران و مسکو برای پایان دادن به جنایات صهیونیست ها در غزه اشاره نمود. هم چنین وضعیت به گونه ای است که همکاریهای نظامی دو کشور و تامین برخی از نیازهای دفاعی با دانش فنی بالا قابل توجه و ارزشمند است.
ب: گسترش همکاریهای اقتصادی بازرگانی و فنی دو کشور با امضاء ده‌ها سند در سال های اخیر با جدیت پیگیری شده است. واقعیت این است که روسیه با بیش از از ۶۰۰ میلیارد دلار مبادلات خارجی بستر و ظرفیت خوبی برای تجارت خارجی جمهوری اسلامی ایران و صادرات خدمات فنی و مهندسی میباشد. همچنین این کشور از توانمندی‌های صنعتی و فنی خوبی برای تامین نیازهای ایران برخوردار میباشد. همچنین بازار این کشور استقبال خوبی از کالاهای انحصاری ایران نظیر خشکبار فرش خرما و حتی تولیدات صنعتی ایران دارد که یکی از نمونه‌های مهم آن در بخش صنعت را اخیراً در حوزه تولید اتومبیل و تامین قطعات یدکی اتومبیل بین دو کشور ما شاهد بودیم. بدون شک فراهم نمودن بسترهای لازم برای تسهیل مبادلات با ایجاد مکانیسم آسان مبادلات بانکی تسهیلات تعرفه ای واردات کالا و همکاریهای گمرکی می‌تواند بیش از پیش موجب گسترش روابط دوجانبه شود.
بحث کریدور ها نیز به عنوان یکی از محورهای مهم همکاری مورد توجه بوده است که در این بخش ما شاهد نمایش اراده مسکو برای عملیاتی نمودن کریدور شمال و جنوب هستیم. بدون شک دو کشور قابلیت های دیگری هم در بخش تولید برق، استخراج و تولید فرآورده‌های نفتی و گاز، همکاری در صنایع پایه و فناوری‌های پیشرفته دارند.
د: از دیگر محورهای همکاری‌ها به بخش فرهنگ علم فناوری و به نوعی دیپلماسی عمومی‌برمی‌گردد در این بخش نیز ظرفیت های مکمل خوبی بین دو کشور وجود دارد. در حوزه دانشگاهی با وجود ظرفیت های قابل توجه در دو کشور امکان تعاملات گسترده تر در مبادله استاد و دانشجو انجام پروژه‌های پژوهشی تحقیقاتی مشترک و در واقع همکاری در برنامه‌های علمی سطح بالا وجود دارد. همچنین فراهم نمودن مقدمات مبادله بیش از پیش گردشگر اهمیت قابل توجهی دارد در بخش گردشگری همچنین میتوان به ظرفیت بسیار گسترده روسیه در اعزام گردشگر به کشور های مختلف نظیر ترکیه کشورهای حاشیه خلیج فارس و غیره اشاره نمود.
در یک جمع بندی کلی با توجه به رایزنی رهبران دو کشور میتوان اذعان نمود که شرایط فوق‌العاده‌ای برای گسترش روابط بین جمهوری اسلامی ایران و روسیه فراهم شده است و مهم هشیاری و اقدام موثر عوامل هر دو بخش خصوصی و دولتی در راستای اجرایی شدن توافقات و ارتقاء روابط در تمامی زمینه‌ها میباشد. البته شکی نیست که فرصت ها برای همیشه پایدار نخواهند بود. کلام آخر این که سفر دکتر رئیسی به مسکو ضمن کمک به روند رو به رشد روابط دوجانبه؛ نقش مهمی در نزدیکی دیدگاه‌های منطقه ای و بین المللی دو کشور و بویژه مساعدت به توقف حملات رژیم صهیونیستی و قطع فجایع انسانی در غزه خواهد داشت.
علی بمان اقبالی زارچ، کارشناس ارشد اورآسیا
(مسئولیت محتوای مطالب برعهده نویسندگان است و بیانگر دیدگاه‌های مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی نیست)