قاره سبز همواره نقش مهمی در تعاملات بین المللی داشته و با داشتن حدود یک چهارم تجارت جهانی مورد توجه قدرت های بزرگ به ویژه مثلث آمریکا، چین و روسیه در کنار خاورمیانه بوده است در همین راستا در آوریل 2024 شاهد سومین سفر رئیس جمهور چین به اروپا بودیم و می‌توان گفت که از اهداف اصلی این سفر احیای نقش چین در مبادلات خارجی با اروپا و تقویت تعاملات به خصوص با مرکز و شرق قاره بوده و در عین حال تعاملات فراآتلانتیکی و جنگ اوکراین نیز حتما" از موضوعات مذاکرات بوده است. روابط تجاری اتحادیه اروپا و چین به ارزش 940 میلیارد دلار در سال 2023 و همچنین کسری 320 میلیارد دلاری اتحادیه اروپا بالا است همچنین سرمایه گذاری مستقیم خارجی چین در اتحادیه اروپا در سه کشور فرانسه، آلمان و مجارستان متمرکز است.

باید اذعان نمود که مقاصد انتخاب شده شی در اروپا - فرانسه، صربستان و مجارستان - دارای اهمیت روایی قوی هستند. سفر شی، که پس از سفر اولاف شولز، صدراعظم آلمان به پکن و پیش از سفر ولادیمیر پوتین به چین در اوایل  ماه می 2024 انجام شد، جاه طلبی‌های اقتصادی و ژئوپلیتیکی چین را نشان می دهد که مانند روسیه، تا حدودی هدف استراتژیک اصلی جدا کردن اروپا از اتحادیه را دارد. که به نوعی تقویت کننده ایده امانوئل ماکرون با عنوان خود مختاری استراتژیک اروپا است.

این سومین سفر رهبر چین به اروپا است. اولین سفر در سال 2014 بود که مانند سال 2019 انجام شد، زمانی که وی از ایتالیا و فرانسه بازدید کرد و قراردادهای تجاری مهمی از جمله قراردادی به نفع فرانسه برای خرید 300 هواپیمای ایرباس به ارزش 30 میلیارد یورو امضا شد. همچنین  در رم نیز توافقنامه ای امضا شد که در نتیجه آن ایتالیا اولین کشور G7 بود که به طرح کمربند و جاده (BRI) پیوست. با این حال، در این بین، همه چیز به طور قابل توجهی تغییر کرده است و در دسامبر 2023، ایتالیا تصمیم گرفت پروژه BRI را کنار بگذارد و از تمدید تفاهم نامه امضا شده پنج سال پیش خودداری کند. پروژه بزرگ استراتژیک دیگر چین برای اروپای شرقی، به اصطلاح توافقنامه همکاری 1+16 که در مقطعی حتی به 1+19 تبدیل شد، نیز پس از اینکه لیتوانی و جمهوری چک نه تنها تصمیم به خروج، بلکه برای توسعه روابط نزدیکتر با تایووان گرفتند، از هم پاشید.

بر کسی پوشیده نیست که امانوئل مکرون دیدگاه مشترکی با شی مبنی بر اینکه هژمونی ایالات متحده – همچنین همراهی بی شرط و قید اروپا با سیاست خارجی ایالات متحده - باید با نظم جهانی چند قطبی جایگزین شود، دارد. در عین حال که سفرهای اخیر مکرون به هند و برزیل "ثابت می‌کند که فرانسه می خواهد در خط مقدم این تغییر جهانی باقی بماند، البته  نظم چند قطبی، از نظر چین و روسیه، عمدتاً به معنای به رسمیت شناختن حق مشروع آنها در حوزه‌های نفوذ در مناطق مورد علاقه شان است و  اگر چه اتحادیه اروپا از نظر تجاری علاقه زیادی به پکن دارد، چینی‌ها آن را به عنوان یک بازیگر ژئوپلیتیک جدی نمی‌گیرند و آن را نوعی ضمیمه ایالات متحده می دانند. این واقعیت ملموس اشت که نخبگان چین و حتی عموم مردم به طور کلی نگران روابط با ایالات متحده هستند و بطور کلی می‌توان گفت چین در راستای رقابت با واشنگتن دوست دارد بگوید خواهان اروپای قوی و حتی روسیه قدرتمند می‌باشد.

 همچنین  می‌توان انتخاب صربستان و مجارستان در مسیر سفر شی جین پینگ به اروپا را نیز با هدف تضعیف هر چه بیشتر روابط ترانس آتلانتیک و حتی همگرایی اتحادیه اروپا ارزیابی نمود. البته هر دو کشور بخشی از پروژه BRI هستند و به عنوان نقاط نفوذ چین در بالکان غربی و در اتحادیه اروپا دیده می‌شوند. چین ترجیح می دهد روابط دوجانبه را با کشورهای اتحادیه اروپا که تسلط بر آنها بسیار آسان تر است به عنوان یک کل ایجاد کند. علاوه بر این، رویکرد دوجانبه بر انسجام اتحادیه اروپا در مورد اقدامات تنبیهی علیه چین تأثیر می‌گذارد.

برای چین، صربستان، جایی که شی پیروزمندانه سفر نمود و ده‌ها هزار نفر پرچم دو کشور را به اهتزاز درآوردند- جایی که چین به دلیل موقعیت ژئواستراتژیک آن در منطقه بالکان از برداشت مثبت 85 درصدی برخوردار است - مهم است. در عین حال که  چینی‌ها با استفاده از مشکلات مالی اروپا در مدیریت بحران یونان بندر پیرئوس در سال 2015 خریداری کردند که بدون شک  از 61 پروژه چینی به ارزش بیش از 21 میلیارد دلار در بالکان، مهم تر است. البته از طرح های مهم چین نوسازی راه آهن سریع السیر بلگراد-بوداپست است که تا آتن گسترش خواهد یافت. اما دلیل سیاسی و امنیتی دیگری که رهبر چین برای دومین بار در پنج سال گذشته به بلگراد رفت مربوط به گرامیداشت بیست و پنجمین سالگرد بمباران تصادفی سفارت چین در جریان حملات ناتو در سال 1999 در جریان بحران کوزوو است و شاید از این منظر، بلگراد سرزمینی ایده آل برای یک روایت سازی  مشترک ضد غربی و عمدتاً ضد آمریکایی بود.

دیگر مقصد شی ؛ بوداپست بود که دولت اوربان می خواهد کشور را از طریق یک تلاش گسترده برای صنعتی سازی مجدد به یک مرکز لجستیکی درجه یک تبدیل کند. ویکتور اوربان اولین رهبر اتحادیه اروپا بود که به پروژه یک کمربند ، یک راه پیوست. هدف اصلی بوداپست رقابت مستقیم با صنعت خودروسازی آلمان در بخش خودروهای الکتریکی است. شرکت چینی Amperex Contemporary Technology در حال ساخت یک کارخانه باتری سازی خودروهای الکتریکی به ارزش 7.8 میلیارد دلار در مجارستان است و BYD، بزرگترین سازنده خودروهای الکتریکی در چین، همچنین در حال ساخت کارخانه ای در شهر جنوبی Szeged مجارستان است. همه این ابتکارات بخشی از استراتژی بلندمدت چین برای تضعیف همگرایی اتحادیه اروپا و به موازات افزایش نفوذ آن در برخی از کشورهای عضو است که روابط ممتازی را از نظر سرمایه گذاری و تجارت به آنها ارائه می دهد.

در مجموع می‌توان سفر اخیر شی به اروپا را گامی موثر در احیاء و تقویت تعاملات چین با قاره سبز و بازسازی جایگاه پکن در معادلات قدرت در سطح برتر بین المللی ارزیابی نمود؛ به هر حال بحران اوکراین موجب گردید تا اروپا در بعد امنیتی و دفاعی بیشتر به آمریکا وابسته شده و به دلیل کاهش مبادلات قاره سبز با روسیه، ضروری است که نگاه اقتصادی اروپا به همکاری و مبادلات با چین و به نوعی تاثیرگذاری و محدود نمودن کمک پکن به مسکو تقویت شود.

علی بمان اقبالی زارچ، رئیس گروه مطالعات اورآسیا

 (مسئولیت محتوای مطالب برعهده نویسندگان است و بیانگر دیدگاه‌های مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی نیست)