با گذشت بیش از دو سال منازعه مرموز اوکراین، در کنار بحران غزه و تداوم رفتار خشونت آمیز صهیونیست ها در مناطق اشغالی، تحرکات در جغرافیا نزاع و حوزه نرم و روایت سازی مسکو و کی اف تشدید شده است از طرفی روسیه در اشغال شهر اودیوکا و چند روستا موفق بوده و از سوی دیگر اوکراین طی چند عملیات پهپادی به زیرساخت های انرژی، دریایی و هوایی روسیه حمله نموده و خسارات ملموسی بدانها وارد کرده است؛ البته همزمان جنگ نرم طرفین با شیوه‌های مختلف رسانه ای و بهره گیری از نشست های منطقه ای و بین المللی ادامه دارد و اگر چه سرنوشت جنگ نهایتا" در جبهه رقم نخواهد خورد ولی فعلا" سه احتمال پیش رو می‌باشد و هر یک از این‌ها طیفی از پیامدهای بالقوه را به دنبال خواهد داشت:
- پیشرفت نیروهای روسیه که با سرعتی نامحسوس و زمان بر و هزینه بالای نظامی و انسانی همراه است، امری که موید تداوم فرایند فرسایشی جنگ شاید تا یکی دو سال آینده می‌باشد. بدون شک این سناریو به نوعی مطلوب حامیان غربی شان می یاشد.
- موفقیت نیروهای اوکراین، امری که پس از حملات ناموفق ارتش این کشور در پاییز گذشته چندان محتمل به نظر نمی رسد. البته ارتش اوکراین با کمک های جدید تصویب شده شاید در مسیر احیای روحیه جنگی و مقابله با حملات ارتش روسیه به موفقیت هایی برسد.
- تداوم جنگ فرسایشی و نوعی بن بست تقریباً در امتداد خطوط کنونی کنترل نظامی. البته نباید فراموش نمود که همه جنگ ها با خوش بینی مضاعف شروع می‌شود ولی با فرسایشی شدن درگیری‌ها؛ طرفین معمولا" در انتخاب بد و بدتر همواره بدتر را انتخاب می نمایند چرا که در این مراحل سهم اصلی تصمیم گیری به نظامیان می رسد که اساسا" پایان هر جنگی را صرفا" در پیروزی خود تصویر می نمایند. فعلا" با افزایش تقریبا" دو برابری تعداد نیروهای روسیه و حفاری در خطوط مقدم کوتاه‌تر با پشتیبانی گسترده توپخانه، شکست ارتش اوکراین یک چالش بزرگ خواهد بود، با این وجود، اوکراینی‌ها از زمان آغاز تهاجم روسیه به قدری جهان را شگفت‌زده کرده‌اند که نمی‌توان به راحتی آن‌ها را شکست خورده تلقی نمود.
موضوع مهم دیگر این که در مسکو بودجه سال جاری میلادی که شامل بزرگترین افزایش هزینه‌های نظامی است؛ عملیاتی شده و طی آن هزینه‌های دفاعی در سال 2024 نسبت به سال 2023 بیش از 70 درصد افزایش یافته که 40 درصد کل بودجه را شامل می‌شود و 10 درصد تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص خواهد داد؛ البته بودجه دفاعی ممکن است غیرواقعی به نظر برسد با توجه به اینکه درآمدها 22.5 درصد بیشتر از امسال پیش بینی می‌شود که تنها در صورت افزایش قیمت نفت امکان پذیر است. همچنین روسیه تولید جنگ افزارهای خود به ویژه مهمات ادوات سنگین را به شکل بی سابقه ای تا 20 برابر افزایش داده است. البته پوتین مایل است هزینه‌های اجتماعی جنگ را کاهش دهد چرا که متقاعد شده است که اکثریت فاطع روس ها می خواهند برای این کشور فداکاری کنند؛ بنابراین بدیهی است که اگر کمک های مالی و نظامی‌به اوکراین خیلی دیر برسد و روس ها مبالغ هنگفت اضافی برای بسیج سربازان جدید و تجهیز ارتش در اختیار داشته باشند، تنها یک نتیجه ممکن وجود دارد: اوکراین در جنگ شکست نا محتمل بخورد و روسیه به مرزهای ناتو برسد. همانطور که یک کارشناس موسسه سلطنتی خدمات متحد (RUSI) اعلام کرد، مسکو در حال آماده شدن برای پیروزی در جنگ اوکراین و جنگ دائمی‌با غرب است.
با طولانی و فرسایشی شدن جنگ، ارسال کمک های غرب نیز با کندی صورت می‌پذیرد اگر چه در مراحل جدید محور یورآتلانتیک جنگ افزارهای جدید از جمله جنگنده‌های اف-16 و موشک های با برد بیشتر را در اختیار اوکراین قرار می دهد و کمک 60 میلیاردی آمریکا در مجلس سنا و مجلس نمایندگان تصویب شده و رئیس جمهور امریکا آن را ابلاغ نموده است. همچنین اتحادیه اروپا پس از مدتی تاخیر کمک 50 میلیارد دلاری دو ساله را تصویب نموده و ژاپن نیز کمک 7/4 میلیارد دلاری به کی اف نموده است. با این همه، برخی تحلیلگران معتقدند این کارزار به مراحل حساس نزدیک می‌شود و هر دو طرف هم چندان شانس زیادی برای برنده شدن ندارند.
در حال حاضر از سویی طرف غربی معتقد است که شکست روسیه فعلا در دسترس نیست لذا غرب نیم نگاهی به مذاکرات صلح دارد، اگر چه هر اقدامی‌برای آتش‌بس با مقاومت شدید دولت اوکراین، برخی از اعضای ناتو از جمله لهستان و کشورهای بالتیک، و بخش‌های مهمی از تشکیلات سیاسی و رسانه‌های غربی مواجه خواهد شد و از سوی دیگر به نظر می رسد اگر روسیه به طور کامل منطقه دونباس را تصرف کند و پل زمینی خود را به کریمه تقویت کند، شاید پوتین ادعا کند که اهداف کلیدی روسیه محقق شده و مسکو به آن چه می خواسته دست یافته است لذا آتش بس و گفتگوهای صلح بدون پیش شرط می‌تواند در دستور کار قرار گیرد.
همچنین در این روزها ترس و نگرانی از شعله ور شدن آتش درگیری‌ها در مناطق دارای ظرفیت بالا برای درگیری نظیر جمهوری‌های بالتیک؛ کوزوو؛ مولداوی و غیره تشدید شده است. لذا پتانسیل جنگ های جدید، نه تنها در اوکراین، بلکه بین روسیه و دیگر کشورهای شوروی سابق را نمی‌توان نادیده گرفت در عین حال دشواری بازسازی اوکراین و پیشرفت به سوی اتحادیه اروپا؛ عدم امکان احیای روابط حداقلی غرب با مسکو و احتمال همکاری قوی تر بین روسیه، چین و ایران جدی و قابل توجه است و موضوع مهم دیگر پیگیری‌های حقوقی و قضایی در غرب برای اثبات جنایت جنگی توسط ارتش روسیه و گرفتن غرامت و در واقع برداشتن پول های بلوکه شده الیگارش ها و سپرده‌های رسمی روسیه برای کمک به اوکراین می‌باشد.
به هر حال سوال اساسی این است که آیا کمک های جدید آمریکا موجب تردید روسیه در طراحی حمله بزرگ احتمالی خواهد شد و یا این که با ریسک بالای روس ها در موقعیت زمانی و جغرافیایی مورد نظر صورت خواهد پذیرفت و آیا چنین روندی خواهد توانست تغییری اساسی در معادله این منازعه را موجب شود؟ و سوال مهمتر این که آیا تهدیدهای علنی روسیه به زبان پوتین و شخص مدودف در خصوص امکان بکارگیری تسلیحات هسته ای بر علیه دول اروپایی و نهایتا" در جبهه مقابل حملات هوایی به خاک روسیه با جنگنده‌های اف-16 عملیاتی خواهند شد یا خیر؟!
علی بمان اقبالی زارچ، کارشناس ارشد اورآسیا
(مسئولیت محتوای مطالب برعهده نویسندگان است و بیانگر دیدگاه‌های مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی نیست)