بعد از اینکه در هفته‌های اخیر ایالات متحده آمریکا بارها از تصویب قطعنامه‌های پیشنهادی کشورهایی همچون برزیل، روسیه و امارات در شورای امنیت که خواستار توقف درگیری‌ها برای ارسال کمک‌های بشردوستانه به غزه بودند، جلوگیری و آنها را وتو کرد، مجمع عمومی سازمان ملل به پیشنهاد کشورهای عربی، بر اساس قطعنامه «اتحاد برای صلح»، تصمیم به تشکیل «جلسه ویژه اضطراری» در مورد جنگ غزه گرفت.

 قطعنامه اتحاد برای صلح در دوران جنگ کره (1950) از سوی ایالات متحده به عنوان راهی برای دور زدن حق وتوی اتحاد جماهیر شوروی ابداع گردید، اما در مقطع کنونی بر علیه خود این کشور و همپیمان جنایتکارش (رژیم اسرائیل) مورد استفاده قرار گرفت. این قطعنامه مقرر می‌کند که: «اگر در مواردی شورای امنیت سازمان ملل متحد به علت وتو یکی از اعضای دائم خود نتواند به هنگام تهدید علیه صلح، نقض صلح یا عمل تجاوز اقدام مناسبی انجام دهد، وظیفه صلح و امنیت بین‌المللی به عهده مجمع عمومی سازمان ملل متحد و شورای امنیت گذاشته می‌شود. در این حالت مجمع عمومی فوراً به موضوع رسیدگی می‌کند و حتی می‌تواند راهکارهایی همانند کاربرد نیروی نظامی را که به نظر ضروری می‌رسد، به دولت یا دولت‌های مربوطه برای بازگرداندن صلح و امنیت بین‌المللی توصیه نماید».

تصمیم برای تشکیل این جلسه فوق‌العاده مجمع عمومی‌با درخواست اردن، رئیس «گروه کشورهای عرب» و موریتانی رئیس «گروه همکاری اسلامی» در سازمان ملل متحد در نیویورک مطرح شد. این قطعنامه که خواستار آتش‌بس بشردوستانه فوری و توقف خصومت‌ها در غزه شده بود، شامگاه جمعه ، 5 آبان، با ۱۲۰ رای موافق در مقابل ۱۴ رای مخالف و ۴۵ رای ممتنع به تصویب رسید. رژیم صهیونیستی و آمریکا از جمله کشورهایی بودند که به این قطعنامه رای منفی دادند.

هر چند قطعنامه‌های مجمع عمومی‌برای کشورهای عضو تعهد قانونی ایجاد نمی‌کند، اما باز هم از ابعاد مختلفی دارای اهمیت است؛ در درجه نخست تصویب چنین قطعنامه‌هایی در مجمع عمومی، آنهم با رأی بالا (120 کشور) منعکس کننده خواست کلی کشورهای عضو سازمان ملل و و مطالبه جامعه جهانی از طرفهای درگیر جنگ و حامیان آنها است و بنابراین چنین قطعنامه‌هایی دارای وزن سیاسی و اخلاقی هستند و عدم رعایت آن‌ها می‌تواند برای کشورهای خاطی هزینه سیاسی و پرستیژی داشته باشد. بنابراین این قطعنامه رژیم صهیونیستی را تحت فشار افکار عمومی جهانی قرار می دهد و در صورت بی اعتنایی این رژیم، اعتبار و وجهه آن را بیش از پیش تخریب می‌کند.

جنبه دیگر اهمیت این قطعنامه به حفظ و افزایش اعتبار سازمان ملل بر می‌گردد. در شرایطی که وتوهای جانبدارانه و کارشکنانه آمریکا در هفته‌های اخیر، مانع اقدام سازنده و انجام وظایف ذاتی شورای امنیت سازمان ملل در حفظ صلح و امنیت و حمایت از حقوق اولیه غیر نظامیان بی پناه غزه شده بود، این قطعنامه نشان داد این تنها «قدرت» و «امتیاز حق وتو» نیست که در عرصه بین المللی حرف اول و آخر را می زند؛ بلکه کشورهای دیگر که از نظر سطح قدرت در رده‌های پایین تری قرار دارند نیز می‌توانند در سازمان ملل اثرگذار باشند و جلوی تخطی قدرتهای جهانی از منشور ملل متحد بایستند.

 البته پیش از صدور این قطعنامه، دبیر کل سازمان ملل، آقای آنتونیو گوترش نیز در نشست شورای امنیت سازمان ملل درباره فلسطین، کوشید با یک موضعگیری نسبتا بی طرفانه به ابعاد مختلف طوفان الاقصی بپردازد  و با اشاره به ریشه‌های شکل گیری طوفان الاقصی، در همراهی با مطالبات افکار عمومی جهانی بر حقوق مردم فلسطین تأکید کرده و استقلال عمل نسبی سازمان ملل را به نمایش بگذارد؛ اقدامی‌که هر چند با توجه به حجم خشونت ها و کشتار وسیع اسرائیل در نوار غزه کافی نیست، اما در شرایط جنگ نرم گسترده رژیم صهیونیستی و شانتاژ تبلیغاتی این رژیم علیه حماس و ساکنان غزه، قابل احترام است.

اما بعد دیگر اهمیت قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل، خروج کشورهای عربی از حالت انفعال و سکوت در مقابل تضییع حقوق مردم فلسطین است؛ اردن و مصر از پیش قراولان آشتی سیاسی و صلح با رژیم اسرائیل بودند و پیش از شروع طوفان الاقصی برخی دیگر از مهمترین کشورهای عربی از جمله عربستان نیز در صدد برقراری رابطه دیپلماتیک با اسرائیل در قالب پیمان ابراهیم برآمده بودند و در حال تدارک دیدن مقدمات برای رفتن به ماه عسلی شورانگیز با این رژیم غاصب بودند. اما حال با گذشت بیش از 20 روز از جنگ غزه، برای این کشورها مشخص شده است که نه دولت راستگرای اسرائیل حق و حقوقی برای مردم غزه قائل است و نه حامیان غربی آن حافظان واقعی حقوق بشر و حقوق کودکان هستند. با رسیدن به چنین جمع بندی، کشورهای عربی کوشیدند تا با بهره گیری از قطعنامه اتحاد برای صلح، رویکرد منفعلانه خود در قبال اسرائیل را کنار بگذارند و نقشی جدی تر برای پایان دادن به رنج و غم مردم غزه بازی کنند.

سفر وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به نیویورک، علی رغم فشارهای سیاسی نمایندگان جمهوری خواه کنگره آمریکا و حضور و سخنرانی وی در نشست مجمع عمومی سازمان ملل درباره تحولات منطقه و فلسطین نیز نشان دهنده عزم جدی جمهوری اسلامی ایران برای مشارکت کنشمند و فعال در این بحران منطقه ای و همراهی با سایر کشورهای عربی و اسلامی، جهت پایان دادن به جنایات اسرائیل در غزه است. در مجموع می‌توان گفت این نشست مجمع عمومی و قطعنامه تصویب شده در آن فرصتی مهم و حیاتی برای جامعه جهانی و کشورهای حق طلب است تا جدیت و عزم خود را برای انجام اقدامات اساسی جهت تضمین حفاظت از غیرنظامیان و ارسال بلامانع کمک‌های بشردوستانه به نوار غزه نشان دهند.  

دکتر محمد مهدی مظاهری استاد دانشگاه

 (مسئولیت محتوای مطالب برعهده نویسندگان است و بیانگر دیدگاه‌های مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی نیست)