تألیف دکتر اعظم ملایی و دکتر مجید کافی

 کتاب «دیپلماسی هوش مصنوعی؛ چالش‌ها و راهبردهای جمهوری اسلامی ایران»، به معرفی نسل نو ظهور «دیپلماسی هوش مصنوعی» می‌پردازد و ضمن  تشریح  کارویژه‌های هوش مصنوعی در عرصه دیپلماسی و روابط بین الملل، توصیه‌های راهبردی جهت بازیگری کنشمند ج.ا. ایران در این عرصه نوظهور ارائه می دهد.

نویسندگان این اثر که در 350 صفحه توسط مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه منتشر شده، بر این نکته تأکید دارند که در سال‌های اخیر ظهور فناوری «هوش مصنوعی» و کاربردها و اثرات آن نخبگان علمی و اجرایی کشورها را با معمای جدید مواجه ساخته است. از این رو،  بسیاری از کشور‌‌های توسعه یافته، مطالعه و برنامه ریزی در حوزه سیاست خارجی و دیپلماسی هوش مصنوعی را با توسعه بازی‌‌‌‌‌‌های دیپلماسی و یا بستر‌‌های آزمایشی برای ربات‌‌‌‌‌‌های خودکار مورد توجه جدی قرار داده‌اند. طبیعی است که داشتن دست برتر در چنین حوزه ای، می‌تواند کشور‌‌های مذکور را به ابرقدرت‌‌‌‌‌‌های دنیای الگوریتمی آینده تبدیل کند و بار دیگر امکان سلطه و نفوذ آنها در کشور‌‌های کمتر توسعه یافته را فراهم سازد.

ملایی و کافی معتقدند چنین چشم اندازی از آینده عرصه دیپلماسی، این ضرورت را ایجاد می‌کند که نخبگان علمی و دانشگاهی و همچنین تصمیم سازان و مجریان حوزه دیپلماسی و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک کشور قدرتمند منطقه‌ای و داعیه دار تمدن ایرانی – اسلامی، آگاهی و درک درستی از این قضیه داشته باشند که کاربردهای هوش مصنوعی در عرصه سیاست خارجی چیست و فراگیر شدن این تکنولوژی چه چالش‌ها و فرصت‌هایی برای جمهوری اسلامی ایران در پی خواهد داشت؟

نویسندگان کتاب «دیپلماسی هوش مصنوعی؛ چالش ها و راهبردهای ج.ا. ایران» ‌‌ تلاش کرده‌اند در قالب 4 فصل، به این سؤالات پاسخ دهند و ضمن تبیین نقش هوش مصنوعی در عرصه دیپلماسی و تصمیم گیری‌های سیاست خارجی، میزان پیشرفت سایر کشورها در این حوزه، جایگاه کنونی ایران در عرصه هوش مصنوعی و نقاط قوت و ضعف و راهبردهای عملیاتی کشور جهت بهره گیری مؤثر از دیپلماسی هوش مصنوعی را تشریح‌‌‌‌ ‌کنند. بر این اساس در فصل نخست، به تعریف ابعاد و مفهوم هوش مصنوعی پرداخته شده و مکانیسم اثرگذاری آن بر ساختار نظام و مفاهیم روابط بین الملل و شیوه تصمیم گیری در عرصه سیاست خارجی‌‌‌‌ مشخص و بازی دیپلماسی و انواع ربات‌های دیپلمات نیز معرفی گردیده‌ است. در فصل دوم به بررسی نسل‌های مختلف دیپلماسی، ابعاد دیپلماسی هوش مصنوعی و تأثیرات هوش مصنوعی بر ابزارها، محیط و دستور کار‌‌های دیپلماسی پرداخته شده است. در فصل سوم اسناد راهبردی کشور‌‌‌‌‌‌‌های پیشرو در حوزه هوش مصنوعی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است و در فصل چهارم؛ با بهره گیری از روش سوات (SWOT) و ماتریس «کیو اس پی ام»((QSPM، به تـجـزیـه و تحلیل‌‌ نقاط قوت و ضعف کشور در مقطع کنونی پرداخته شده و با لحاظ کردن مقدورات و محذورات، راهـبردهای ج.ا.ایران برای بهره‌گیری مطلوب از دیپلماسی هوش مصنوعی اولویت بندی و مطرح گردیده است. در شرایطی که هنوز قدرت‌‌های بزرگ نیز در حال طی مراحل آزمایشی در حوزه دیپلماسی هوش مصنوعی هستند و شکاف علمی و اجرایی در این زمینه هنوز چندان عمیق نشده است، این اثر با تحلیل تحولات سیاسی- امنیتی ناشی از هوش مصنوعی، برشمردن سرعت و سطح پیشرفت رقبا در این حوزه و در نهایت ارائه راهکار‌‌های عملیاتی جهت پیشتاز شدن ایران در حوزه دیپلماسی هوش مصنوعی، راه را اتخاذ رویکردی کنشمند و ایجاد یک تغییر استراتژیک در موازنه قدرت منطقه‌ای و جهانی باز‌ می‌‌کند و‌ می‌‌تواند سرآغازی جدید برای احیای دوران شکوه تمدن ایرانی – اسلامی‌باشد. از سوی دیگر این اثر به واسطه ایجاد پیوند بین فناوری نوظهور هوش مصنوعی و علم دیپلماسی و سیاست خارجی، برای دانشجویان، محققان و اساتید رشته روابط بین الملل نیز مفید و جذاب است و می‌تواند منبعی قابل اتکا برای مطالعات دیپلماسی و سیاست خارجی باشد.