اتصالات، پارادایم بااصالتی است که سایر پارادایم ها در چارچوب آن معنا می یابد. کانال جریان دیتا به تمام حوزه های ژئوپلیتیک اعم از دوستی ها و دشمنی ها معنا می بخشد. سطح تحلیل متاورسی یک شبکه یا مجموعه به‌هم‌پیوسته از خرده شبکه ها است که امکان دسترسی یا توانایی های خاصی را بدون محدودیت در فضا_زمان فراهم می کند. هر موجود کوانتومی از سه ساحت برخوردار می باشد: جرم، دینامیک، آگاهی و شعور. متا در سطح آگاهی و شعور که به آن دیتا می گویند در حال اتفاق است. مبانی نظری پوزیتویست ها، پست پوزتیوست ها، سازه انگارها و علامه طباطبایی با نظریه ادراکات اعتباری فی الواقع ورود به متا به معنای مورد نظر در این نوشتار ندارند چرا که اصالت با اتصالات است .
مبانی فلسفی تأسیس دولت
در فلسفه غرب سه دیدگاه اصلی درباره موضوع تأسیس دولت (مبتنی بر قرارداد اجتماعی) به عنوان مهمترین بازیگر صحنه سیاست داخلی و بین المللی وجود دارند که جزئیات آن به شرح جدول زیر می‌باشد :
- به‌هرحال در فلسفه غرب دولت بر اساس قرارداد اجتماعی تأسیس‌شده و دستاورد دولت به دلیل قدرتی که دارد دست اندازی بر تلاش افراد و برداشت از آن است. متاورس به دنبال حل این رابطه غیرعادلانه و معضل است.
- نسل‌های اجتماعی در فلسفه غرب عبارتند از: نسل زد (متولدین 2012-1997، نسلی که با اینترنت بزرگ‌شده است) و نسل آلفا (متولدین 2027 تا 2025-2010، نسلی که با تلفن‌های همراه هوشمند رشد یافته‌اند). در حالیکه متولی اجرا و حامیان فعلی قرارداد اجتماعی نسل های ایکس و وای می‌باشند.
فلسفه سیاسی متاورس: دیستوپیا یا اوتوپیا ؟!
در طبقه بندی نسل های اجتماعی در جوامع غربی بعد از سال 2000 تاکنون مواجه با دو نسل جدید زد و آلفا می‌باشیم که ایشان و دولت ها در قبال یکدیگر رویکردهای متفاوتی را در پارادایم متاورس برای فعالیت در صحنه بازی ملی و بین المللی به شرح جزئیات زیر در پیش گرفته اند :
ساحت ملی و فراملی متا به معنای مؤثرترین تاکتیک در دسترس :
- نقشه بازی در سطح ملی:
- طراحی بازی برد – برد میان تمامی‌شهروندان با بهره‌گیری از فناوری‌های همگرا؛
- تلاش برای پیروزی در بازی برد – باخت میان شهروندان و دولت‌ها؛
- زدن زیر میز بازی در صورت عدم توانایی برای پیروزی در مقابل دولت‌ها؛
- خنثی‌سازی توطئه ائتلاف میان برخی بازیگران ملی و دولت‌ها (توطئه تبدیل شهروندان به ربات‌هایی در دست یقه‌سفیدان فناوری)؛ بهره‌گیری از قدرت دیتا در مقابله با قدرت دولت ها.
- نقشه بازی در سطح فراملی:
- جلوگیری از ائتلاف میان دولت‌ها علیه شهروندان؛
- شکستن انحصار رژیم‌ها و نهادهای بین‌المللی با ایجاد رژیم‌ها و نهادهای موازی؛
- جلوگیری از همکاری سایر بازیگران بین‌المللی با دولت‌ها (حملات سایبری).
لذا همه بازی ها در متاورس معنا و مختصات دیگری می یابند. این در حالیست که مختصات اتصالات متاورسی ژئوپلیتیک دیتا از ویژگی‌های متنوعی برخوردار است که برخی از آنها عبارت‌اند از:
- مشارکت در عین انحصار
- تمرکز در عین پراکندگی
- مجازی در عین واقعی
- سند زدایی در عین سندیت
- دسترسی در عین محدودیت
- کنترل زدایی در عین حاکمیت
- قواعد در عین بی‌قاعدگی
- ابهام در عین شفافیت
- تنوع در عین یکسانی
- خصوصی در عین عمومی
- همگون در عین ناهمگونی
- اصالت فرد در عین اصالت جمع
- نامتقارن در عین تقارن
- ریسک در عین امنیت
- ترکیبی در عین شناختی
- رقابت در عین همکاری
نقش‌آفرینی دولت ها در اتصالات متاورسی:
بر اساس فلسفه سیاسی غرب نحوه سوء استفاده دولت ها از قدرت دیتا در مدیریت امور داخلی و خارجی به شکل های مختلف زیر صورت می‌گیرد:
1) اعلام استراتژیک بودن ماهیت مطلق دیتا: با هر کمیتی، با هر کیفیتی.
2) حمایت از مرکانتیلیسم دیتا و تلاش در راستای: کنترل زیرساخت‌های جهانی دیتا و محافظت از غول‌های فناوری خودی؛ محدود کردن یا محروم نمودن سایرین از دسترسی به دیتا و فناوری؛
3) افزایش سرقت، دست‌کاری و خرابکاری دیتا مبتنی بر قواعد بازی با مجموع صفر، حملات سایبری باهدف ورود صدمه به شبکه‌های ارتباطی یا سیستم‌های محاسباتی رقبا
4) رفتار اقتدارگرایانه در صحنه ژئوپلیتیک دیتا و ایجاد تحول در نحوه: رقابت و درگیری با دیگر دولت‌ها، روابط با شهروندان خودی (جاسوسی، کنترل و سانسور اطلاعات شهروندان (مدیریت جریان دیتا)،(معرفی و اجرای مدل حکمرانی دیتا).
تنوع مدلهای حکمرانی دیتا:
فلسفه سیاسی غرب معتقد است در قبال بازی شهروندان در پارادایم متا (مؤثرترین تاکتیک در دسترس) دولت ها و سازمان ملل متحد از تاکتیک طراحی مدلهای حکمرانی دیتا به شرح زیر بهره می‌گیرند:
- مبانی مدل اقتصادی آمریکایی:
- تأکید بر اهمیت آزادی، مالکیت خصوصی و جریان آزاد داده و اطلاعات؛
- تأکید بر جایگاه سیاسی و اقتصادی داده در خدمت لیبرالیزاسیون جهانی؛
- تأکید بر ارزش باز بودن، شفافیت و رقابت سالم در بازار داده؛
- تأکید بر درآمدزایی از داده در چارچوب قانون حریم خصوصی مصرف‌کننده کالیفرنیا.[1]
- مبانی مدل حقوق بشری اروپایی :
- تأکید بر نظریه دولت-ملت و مرزهای ملی؛
- تأکید بر حقوق خصوصی و مقررات عمومی حفاظت از داده با محوریت حفظ حریم خصوصی.
- مبانی مدل امنیتی چینی:
- تأکید بر حاکمیت سایبر؛
- تأکید بر اهمیت نقش داده در امنیت ملی؛ تأکید بر حفاظت ملی از داده و نه حریم خصوصی.
- مدل مشارکتی سازمان ملل متحد:
- لزوم افزایش گفتگو میان دولت‌ها مبتنی بر مشارکت و تعامل سازنده؛
- جلوگیری از ایجاد هژمونی و انحصار داده؛
- تأکید بر اهمیت حوزه‌های حقوقی و قانونمندسازی؛ رفع شکاف و عدم تعادل دیجیتال در جهان.
شایان ذکر اینکه دلایل توجیهی سازمان ملل (نیاز به مدل مشارکتی)به شرح زیر قابل تفکیک می‌باشند:
- ضرورت افزایش اعتماد عمومی‌به اقتصاد جهانی دیجیتال؛
- ضرورت رسیدگی به چالش‌های جهانی پلتفرم‌های دیجیتال؛
- ضرورت مقابله با تشدید بی‌عدالتی و نابرابری در جهان؛
- ضرورت پیشگیری از تأثیرگذاری سیاست‌های ملی دیتا بر دیگر کشورها؛
- ضرورت جلوگیری از ایجاد پراکندگی در فضای دیجیتال جهانی؛
- ضرورت به اشتراک‌گذاری دیتا در راستای تأمین منافع همه انسان‌ها در جهان.
در این راستا نهادهای فعال وابسته به سازمان ملل در حوزه متارس عبارتند از: آنکتاد، یونسکو، سازمان تجارت جهانی، سازمان بهداشت جهانی، اتحادیه بین‌المللی مخابرات، سازمان جهانی مالکیت فکری، کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد.
ناگفته نماند با توجه به نقش و اهمیت متاورس در شکل گیری رقابت های ژئوپلیتیک در جهان آینده، مجمع جهانی اقتصاد (داووس) در جدیدترین تصمیمات خود، شوراهای آینده جهان[2] از جمله شورای متاورس را تشکیل داده است. در داووس 2022، کتاب «جهان به‌هم متصل آینده» منتشر گردید. برخی از عناوین مرتبط و مطرح‌شده در داووس 2023 نیز عبارت‌اند از اتصالات و ژئوپلیتیک، روندهای فناورانه شکل دهنده شبکه‌ها و ارتصالات. ضمن اینکه رشته مطالعات ژئوپلیتیک و اتصالات نیز به شکل دوره‌های رسمی آکادمیک در دانشگاههای مختلف جهان از جمله در دانشگاه هلندی خرونینگن در مقطع ارشد و دکتری تأسیس شده اند.
مرتضی ابوطالبی، کارشناس ارشد مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی
(مسئولیت محتوای مطالب برعهده نویسندگان است و بیانگر دیدگاه‌های مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی نیست)