دومین جلسه گروه مطالعات حقوق بشر و زنان در مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی روز 7 شهریور 1401 در این مرکز برگزار شد. موضوع این نشست " تبارشناسی اعلامیه جهانی حقوق بشر" بود. ابتدا جناب آقای دکتر علی بحرینی سفیر جدید ج.ا.ایران در ژنو در این باره سخنرانی نمود و سپس موضوع به بحث و تبادل نظر گذاشته شد. اهم مباحث مطرح شده در این نشست به قرار ذیل است:
اعلامیه جهانی حقوق بشر نتیجه مستقیم دو جنگ جهانی بود و برای نخستین بار حقوقی را که تمام انسانها مستحق آن هستند، به صورت جهانی بیان داشت.
اعلامیه جهانی حقوق بشر در تاریخ 10 دسامبر 1948 در پاریس با 48 رای موافق، 8 رای ممتنع و هیچ رای مخالفی در مجمع عمومی سازمان ملل به تصویب رسید و هر ساله روز 10 دسامبر به عنوان روز جهانی حقوق بشر گرامی داشته می‌شود.
کشورهایی که در کمیته پیش نویس اعلامیه حقوق بشر مشارکت داشتند، عبارت بودند از : آمریکا، فرانسه، انگلیس، شوروی سابق، شیلی، استرالیا، چین و لبنان. اگرچه حضور نمایندگان کشورهای اسلامی و آفریقایی در نگارش پیش نویس اعلامیه دیده نمی‌شود اما نمایندگان کشورهای مذکور در سایر مراحل نظرات خود را ابراز نموده اند. چالز مالک نماینده لبنان، نه نماینده کشور اسلامی‌بود و نه حتی نماینده مسیحیت. او فقط در مراحل بعدی، حق تغییر مذهب را اضافه نمود که عربستان سعودی با آن مخالف بود. کشورهای آمریکای لاتین کمترین مخالفت را با مفاهیم دینی داشتند -بخصوص کشور برزیل -و بیشترین حمایت را از حقوق زنان ابراز می نمودند.
به طورکلی در زمینه حقوق بشر، تقابلی میان دو طیف وجود دارد:
- طرفداران نظریه جهان شمولی که معتقدند انسان به واسطه کرامت انسانی از حقوقی برخوردار است و کرامت ذاتی زیربنای شکل گیری اسناد بین المللی حقوق بشر است.
- نسبیت گرایان که فرهنگ را منبع مهمی‌برای استخراج هنجارهای حقوق بشر تلقی می‌کنند و براین باورند که حقوق بشر در فرهنگ های مختلف می‌تواند متفاوت باشد.
در مجموع، باید گفت ادبیات حقوق بشر در حوزه آزادی بیان و اطلاعات تحت تاثیر نتایج جنگ جهانی دوم و آغاز جنگ سرد بود. یکی از اولویت های سازمان ملل در آن ایام حفظ صلح و ایجاد رابطه دوستانه میان دولت ها بود.
اعلامیه حقوق بشر یک متن چندفرهنگی است که همه کشورها در آن مشارکت داشتند اما شرکت و نظر همه کشورها یکسان نبوده است. بنابراین، از این جهت که همه کشورها در تصویب اعلامیه مذکور مشارکت داشتند، اعلامیه حقوق بشر را یک اعلامیه جهانی می خوانند. از طرف دیگر شاید به دلیل اینکه حاصل یک نزاع فکری بین المللی نیست، اعلامیه،جهانی تلقی نشود. آنچه در مجموع می‌توان گفت این است که اعلامیه جهانی حقوق بشر صرفا دستاورد غرب نیست و بلوک شرق نیز با توجه به اعتقاد به تساوی انسانها و مبارزه با هر گونه فاشیسم و نازیسم در تدوین آن نقش داشت. لذا کشورهای در حال توسعه نباید نسبت به اعلامیه احساس بیگانگی داشته باشند.
در جمهوری اسلامی ایران، مبحث حقوق بشر با فقه و فلسفه همراه است. در سطح رسانه ای به ادبیات و فهم عارفانه از حقوق بشر نیازمندیم و می‌بایست با تشکیل کارگروه‌های حوزوی و اندیشکده ای به درک هرچه بهتر تعریف بشر از دیدگاه اسلام و از دیدگاه عارفانه و اخلاقی پرداخته شود.
معصومه سیف افجه‌ای، مدیر گروه مطالعات حقوق بشر و زنان