فهرست مطالب
کتاب «میهن یگانه و یکتاست» نوشته فاطمه علی‌آوا و سعدالله شریف‌اف، نخستین اثری است که به صورت نسبتاً جامعی به موضوع ایرانیان سمرقند می‌پردازد. در این کتاب، تاریخچه‌ای از استقرار ایرانی‌ها در فرارود و شهر سمرقند از هزاران سال پیش تا مهاجرت‌ها و کوچ‌های چند سده اخیر آنان آورده می‌شود، به وضعیت اجتماعی و فرهنگی ایرانیان سمرقند، مهم‌ترین محله‌های ایرانی‌نشین این شهر و نقش آنان در آبادانی و توسعه ازبکستان می‌پردازد و در نهایت نیز برخی از شاخص‌ترین ایرانیان سمرقندی را معرفی می‌نماید.
در این کتاب تأکید می‌شود که ایرانیان در کنار دیگر اقوام سمرقند، زندگی مسالمت‌آمیزی داشته و همزیستی اقوام گوناگون را لازمه یک جامعه آباد و مردم‌سالار می‌داند.
در بخش‌های مختلف این کتاب، به نزدیکی میان ایران و ازبکستان و اشتراکات فراوان بین این دو کشور پرداخته شده است که برای نمونه می‌توان به دو بند زیر اشاره کرد:
«مروری بر این اشتراکات تاریخی، فرهنگی، عرفانی و ادبی در تاریخ پیش و پس از اسلام در ایران و ازبکستان واقع در قلب فرارود، اهمیت ویژه‌ای دارد. تمدن این دو کشور به گونه‌ای در هم آمیخته شده است که می‌توان آن را فرهنگ یگانه ملتی دانست که به دو زبان سخن می‌گوید؛ یا یک انسانی تلقی نمود که با دو چشم نگاه می‌کند. شهرهای مشهد، سبزوار، اصفهان، ری، تهران، تبریز، شیراز، نیشاپور و کرمان ایران برای ساکنین ازبکستان همان‌قدر شناخته شده و عزیز است که شهرهای سمرقند، بخارا، خیوه، ترمذ، نسف، فرغانه و تاشکند برای ملت و فرهنگ ایران.
رودکی، فردوسی، سعدی، حافظ، خیام، نظامی، خاقانی، امیرخسرو دهلوی، ابوعلی سینا، ابوریحان بیرونی، خواجه نصیرالدین طوسی، امام بخاری، شیخ نجم‌الدین کبری، مولوی، احمد فرغانی، ادیب صابر ترمذی، پوریای ولی (پهلوان محمود)، عبدالرحمن جامی، علیشیر نوایی، ظهیرالدین محمد بابر، ملاصدرا، علامه مجلسی، بایزید بسطامی، کمال‌الدین بهزاد، سلطان‌علی مشهدی و صدها نفر از شخصیت‌های دیگر تاریخ‌ساز، نمونه‌هایی از دریای اشتراکات تاریخی، فرهنگی و دینی ما هستند. در میان کشورهای جهان نمی‌توان دو کشور دیگر به همانندی و نزدیکی ایران و ازبکستان یافت.»
ایرانیان سمرقند و دیگر ایرانی‌تباران ساکن جمهوری ازبکستان، سرمایه‌ای ارزشمند برای تقویت و گسترش مناسبات میان دو کشور در زمینه‌های گوناگون هستند که می‌توانند همانند نیاکان بزرگوار خود در راستای دوستی بیشتر و برادری استوارتر میان مردمان شریف این دو سرزمین گام بردارند.
بر خود لازم می‌دانم از آقای شاکرجان عالم‌اف، مترجم سفارت که کار ترجمه این کتاب از ازبکی به فارسی را بر عهده داشت و آقای علیرضا صالحی، مسئول امور سیاسی سفارت که در راستای ویراستاری این متن کوشید سپاسگزاری نمایم.
حمید نیرآبادی
سفیر جمهوری اسلامی ایران در جمهوری ازبکستان