ابتکار اوراسیا در سال 2013، ازسوی رئیس‌جمهور وقت کره جنوبی و بلافاصله پس از ابتکار کمربند راه چین ارائه شد و در سال 2017 با اعلام سیاست شمالی جدید کره جنوبی، رئیس‌جمهور کنونی این کشور بر آن تأکید کرد. ایدۀ مذکور که هدف برقراری پیوند سئول با منابع انرژی و بازارهای اوراسیا را دنبال می‌کند، مستقل از اولویت‌ها و اهداف ابتکار کمربند و راه چین تدوین ‌شده است و شاید در نگاه نخست حتی مقابل با آن تصور شود، اما مشارکت کره جنوبی در ابتکارِ کمربندِ راه، احتمالاً تنها شانس این کشور برای پیاده‌سازی ابتکار اوراسیا خواهد بود. پیوستن سئول به ابتکار کمربند و راه چین تنها شانس واقعی برای پیاده‌سازی ابتکار اوراسیا کره جنوبی به شمار می‌رود و ازآنجاکه آسیای مرکزی فصل مشترک هر دو ابتکار را تشکیل می‌دهد، تمرکز پکن و سئول بر هدف یکسان دستیابی به فضای ژئوپلیتیک آسیای مرکزی می‌تواند در توسعه هر دو ابتکار مؤثر واقع شود.

کره جنوبی نیازمند برقراری توازنی ظریف میان مناسبات خود با چین (همسایه قدرتمند و اصلی‌ترین شریک بازرگانی خود) و ایالات‌متحده (هم‌پیمان راهبردی و ضامن امنیت خود) است.

مطالعه ابتکار اوراسیا کره جنوبی بدون داشتن فهمی روشن از انگیزه‌های اقتصادی و سیاست راهبردی ابتکار کمربند راه، ناقص خواهد بود. ابتکار اوراسیا کره جنوبی منعکس‌کنندۀ آرمان‏های ملی و منطقه‌ای و همچنین دلالت‌های امنیتی این کشور برای روابط و برهم‌کنش میان رؤیاهای متقابل سئول و پکن در ابرقاره اوراسیا است. درحالی‌که رؤیاهای کره و چین هردو در ظاهر هدف کلی و یکسانِ ایجاد پیوند میان آسیا و اروپا از مسیر آسیای مرکزی را دنبال می‌کنند، اما دستِ‌آخر دیدگاه‌های آن‌ها بر پایۀ درکی متناقض از امنیت ملی و منطقه‌ای و نقش‌های سیاسی و اقتصادی که هریک از این دو کشور در رسیدن به آرزوهایشان ایفا می‌کنند، از هم فاصله می‌گیرد. در این شرایط، منطقۀ آسیای مرکزی به‌مثابۀ فصل مشترک هر دو ابتکار کمربند و راه چین و اوراسیای کره جنوبی از ظرفیت بالایی در ایجاد هم‏گرایی میان چشم‌اندازهای ژئوراهبردی پکن و سئول برای پیوند با اروپا از مسیر اوراسیای مرکزی برخوردار است.

نفوذ چین در آسیای مرکزی از اوایل دهه 90 میلادی تا به امروز، به‌طورپیوسته در حال افزایش بوده است. از هنگام اعلام ابتکار کمربند و راه ازسوی رئیس‌جمهور چین در سال 2013 نیز تاکنون صدها قرارداد دوجانبه به ارزش میلیاردها دلار میان چین و پنج کشور آسیای مرکزی با محوریت زیرساخت‌ها، انرژی و بازرگانی به امضا رسیده است. به‌ واسطۀ ابتکار کمربند و راه، چین به‌احتمال‏فراوان بزرگ‌ترین سرمایه‌گذار منطقه در آینده باقی خواهد ماند. بازرگانی، زیرساخت‌های ترابری و انرژی اصلی‌ترین انگیزه‌های پکن برای ارائه کمربند و راه را تشکیل می‌دهند و بیشترین تمرکز چین نیز در این ابر طرح بر این سه حوزه است. بیشتر اهداف چین تنها درصورتی به ثمر خواهند نشست که پیوند چین با آسیای مرکزی برقرار بماند.

ابتکار اوراسیا کره جنوبی با هدف ایجاد هماهنگی میان راهبردهای گوناگون سئول در قبال فدراسیون روسیه، آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی، پیوند شبه‌جزیره کره با اروپا-اسیا و نیز اتحاد صلح‌آمیز دو کره از راه همکاری‌های چندسطحی با ابرقاره اروپا-آسیا مطرح ‌شده بود. همچنین سئول نیازمند تنوع‏بخشیدن به روابط اقتصادی خود از راه افزایش مشارکت با دولت‌های اوراسیا به ‌منظور هموار ساختن مسیر رشد اقتصادی پایدار است.

اولویت هم ابتکار اوراسیا و هم سیاست شمالی جدید کره جنوبی که در سپتامبر 2017 در راستای تکمیل ابتکار اوراسیا ارائه شد، پیوند زمینی با آسیای مرکزی و روسیه و سپس اروپا است. در این میان جایگاه آسیای مرکزی در ابتکار اوراسیا بیش‏از همه تحت تأثیر مناسبات سئول-پکن است. ایجاد مناسبات راهبردی میان ‌کره جنوبی و چین، به‌ویژه در بخش زیرساخت، امکان ترابری کالا و انرژی میان جمهوری‌های آسیای مرکزی و کره جنوبی از مسیر چین را برای سئول فراهم می‌آورد. حال چنانچه پکن بتواند از نفوذ خود بر پیونگ‌یانگ استفاده کرده و راه گذر زمینی کره جنوبی-کره شمالی –چین را ایجاد کند، بر اهمیت مسیر دسترسی کره جنوبی به اروپا با گذر از آسیای مرکزی افزوده خواهد شد.

آسیای مرکزی نقش اساسی در هر دو ابتکار ایفا می‌کند، درواقع این هم‌پوشانی بهترین فرصت برای مشارکت پکن و سئول در طرح‌های زیرساختی یکدیگر است. بااین‌همه به دلیل عدم تقارن وابستگی ژئوپلیتیک این دو ابتکار به یکدیگر این امکان تا به امروز تا حد زیادی مغفول مانده است. مشارکت نکردن کره جنوبی در ابتکار کمربند و راه چین، مانعی برای پکن به شمار نمی‌رود، درحالی‌که سئول با نپیوستن به ابتکار کمربند و راه در عمل خود را از مزایای ابتکار اوراسیا محروم می‌سازد. ازاین‌رو موفقیت ابتکار اوراسیا را می‌توان درگرو حضور کره جنوبی در ابتکار کمربند و راه دانست و شرط دیگر برای پیاده‌سازی ابتکار اوراسیا، جلب نظر کره شمالی برای همکاری زیرساختی میان دو کره است که در صورت تحقق شرط نخست، سئول می‌تواند برای این منظور روی کمک چین حساب باز کند. درنهایت می‌توان گفت پیوستن سئول به ابتکار کمربند و راه چین تنها شانس واقعی برای پیاده‌سازی ابتکار اوراسیا کره جنوبی به شمار می‌رود و ازآنجاکه آسیای مرکزی فصل مشترک هر دو ابتکار فوق را تشکیل می‌دهد، تمرکز پکن و سئول بر هدف یکسان دستیابی به فضای ژئوپلیتیک آسیای مرکزی می‌تواند در توسعۀ هر دو ابتکار مؤثر واقع شود.

نسخۀ کامل مقاله در فصلنامۀ آسیای مرکزی و قفقاز، دورۀ 25، شماره 107، پاییز 98 در دسترس خواهد بود.

(مسئولیت محتوای مطالب  برعهده نویسندگان است و بیانگر دیدگاه‌های مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی نیست)