تعرفه مهمترین ابزار تغییر سیاست اقتصادی و خارجی آمریکا براساس اصل اول آمریکا است. هرچند اختیار نهایی در مورد وضع تعرفه با کنگره ایالات متحده است؛ اما از آنجا که جمهوری‌خواهان در هر دو مجلس نمایندگان و سنا اکثریت را در اختیار دارند، تاکنون هیچ یک از آنها با اقدام کاخ سفید در مورد تعرفه‌ها مخالفتی نکرده‌اند. در واقع ترامپ از تعرفه‌ها برای دوهدف استفاده می‌کند:1- مقابله با کسری تجارت خارجی 2- مذاکره در مورد موضوعات غیر اقتصادی.

این تعرفه‌ها نسبت به همه کشورها اعم از دوست و متحد یا مخالف و رقیب اعمال می‌شود. در هر حال تعرفه‌ها زرادخانه جدید رئیس جمهور و نقشه راه رسیدن به اهدافش است. تعرفه‌هایی که تاکنون ترامپ علیه کشورها به کار گرفته است را می‌توان در چهار گروه طبقه بندی کرد:1-تعرفه‌های مذاکراتی یا سیاست خارجی 2- تعرفه‌های حمایت‌گرایانه 3- تعرفه‌های متقابل و4- تعرفه‌های کسری تجاری.

 1-تعرفه‌های مذاکراتی- Negotiating tariffs: این تعرفه‌ها کمترین ارتباط را با سیاست اقتصادی دارند و بیشتر به سیاست خارجی مربوط می‌شوند. از ابزار تعرفه در گذشته نیز به عنوان یک تاکتیک مذاکراتی و با هدف اعمال فشار و تهدید استفاده شده است. ترامپ درابتدای شروع به کار خود هشدارداد که اگر دولت کلمبیا نپذیرد که مهاجران غیرقانونی کلمبیایی که در بازداشت ایالات متحده هستند را دستبند زده در هواپیماهای نظامی‌بازگرداند، تعرفه‌ها علیه کلمبیا اعمال خواهد شد. 34درصد از تجارت کلمبیا با آمریکا است و حدود17.7 میلیارد دلار کالا به آمریکا صادر می‌کند. کلمبیا برای نجات اقتصاد خود با شرایط ترامپ موافقت کرد و این مسئله به سرعت حل شد.

در اول فوریه 2025، کاخ سفید اعلام کردکه اگر سه کشور مکزیک، کانادا و چین اقدامات معقول برای رسیدگی به جریان مهاجرت و  ورود فنتانیل (مواد مخدر صنعتی) انجام ندهند، 10 درصد تعرفه اضافی بر واردات از چین، همراه با 25 درصد تعرفه بر واردات از کانادا و مکزیک اعمال خواهد کرد. کل تجارت میان آمریکا و مکزیک به 840 میلیارد دلار می رسد که 506 میلیارد دلار آن صادرات مکزیک به آمریکا است. مکزیک به سرعت اقداماتی را به اجرا گذاشت؛ از جمله استقرار 10هزارنیروی نظامی در مرز و موفق شد اعمال تعرفه‌ها را - هرچند به طور موقت و برای یک یا دو ماه - به تأخیر اندازد. اما تعرفه‌های وارداتی از چین همچنان به قوت خود باقی است و پکن دست به اقدام تقابلی زد و تعرفه‌هایی بین 10 تا 15درصد روی نفت خام، گاز مایع شده، ماشین‌آلات کشاورزی و برخی کالاهای منتخب آمریکایی اعمال کرد. در این مرحله تعرفه‌های آمریکا علیه چین روی کالاهایی اعمال می‌شود که ارزش آن به 450 میلیارد دلار می‌رسد؛ ولی تعرفه‌های چین حداکثر روی محصولاتی به ارزش 20 میلیارد دلار اعمال می‌گردد.

 2-تعرفه‌های حمایت گرایانه- Protectionist tariffs: این تعرفه‌ها بیشتر برای حفاظت از صنایع استراتژیک در مقابل رقابت خارجی اعمال می‌شود. مهمترین نمونه آن افزایش تعرفه واردات فولاد و آلومینیوم تا 25درصد است. برخلاف معافیت‌های سال 2018، ممکن است معافیت‌های کمتری برای شرکای استراتژیک و متحدان در نظر گرفته شود. هرچند هنوز فهرست قطعی از صنایعی که کاخ سفید مهم می‌داند منتشر نشده است؛ اما ترامپ اعمال تعرفه بر محصولاتی مانند نیمه‌هادی‌ها، داروها و نفت و گاز را مطرح کرده است. آنچه مسلم است اینکه روی افزایش تولید صنایع حیاتی خاص درداخل خاک آمریکا اجماع وجود دارد و احتمالا صنایعی مثل اتومبیل‌سازی، باتری‌سازی و مواد معدنی حیاتی با تعرفه روبرو خواهند شد.  

 3-تعرفه‌ متقابل- Reciprocal tariffs: دولت ترامپ قصد دارد تعرفه‌های هرکشور را خط به خط بررسی کند. در این برنامه هنگامی‌که کشوری تعرفه واردات از آمریکا را بالاتراز تعرفه ایالات متحده اعمال کند،آمریکا متقابلاً همان مقدارتعرفه را بر واردات از آن کشوراعمال خواهد کرد.این اقدامات متقابل چالش برانگیزترین گروه تعرفه‌ها به شمار می‌رود؛ زیرا نه تنها نیازمند بررسی‌های بسیار دقیق و ریزبینانه نظام تجاری هرکشوراست، بلکه فراتراز موارد مستثنی شده در چارچوب امنیت ملی قرار دارد که ترامپ با اتکای آن بتواند رأساً اعمال کند. برای اعمال این گروه از تعرفه‌ها کنگره باید موافقت کند و به رئیس جمهور اختیار اعمال این تعرفه‌های جدید را در درازمدت بدهد. برای حل این بن بست ممکن است از موانع غیرتعرفه‌ای استفاده شود؛ مانند مالیات بر ارزش افزوده یا مقررات خاص واردات خودرو خارجی. اما اجرای این موانع پیچیدگی کار را بیشتر خواهد کرد، زیرا موانع غیر تعرفه‌ای را به دشواری بتوان به عنوان تعرفه محاسبه نمود.

 4-تعرفه‌های کسری تجاری-Trade deficit tariffs: ترامپ در اولین روز بازگشت به ریاست جمهوری، سیاست تجاری اول آمریکا را منتشر کرد. اولین وظیفه وزیر تجارت این است که با مشورت وزیرخزانه‌داری و نماینده تجاری ایالات متحده، کسری تجاری آمریکا را بررسی کند. آنها باید دلایل کسری قابل توجه تجاری را تعیین وهرگونه پیامد آن بر اقتصاد ملی یا امنیت ملی را شناسایی و سیاست‌هایی را برای رفع این کسری‌ها توصیه کنند که می‌تواند شامل تعرفه‌ها باشد. این که آیا دولت ترامپ می‌خواهد کسری تجاری ایالات متحده درکالاها را به طور کامل از بین ببرد یا فقط کاهش دهد، اثر مهمی‌برسطح تعرفه‌هایی که قرار است اعمال شود دارد. ابهام دیگری که وجود دارد این است که تعرفه‌های گروه 3 و 4 (تعرفه‌های متقابل و کسری تجاری) هردو اعمال خواهند شد یا همپوشانی خواهند داشت. این اقدامات ممکن است حتی پیچیده‌تر شوند؛ زیرا تعرفه‌های مذاکراتی و تعرفه‌های حمایت‌گرایانه نیز ممکن است به طور موردی اعمال گردند.

کشورهایی که واردات آنها از ایالات متحده بیشتر است و تراز تجاری به نفع آمریکا است مانند انگلستان و استرالیا، از تعرفه‌های کسری تجاری در امان هستند. با این وجود، آنها هم ممکن است با انواع دیگر تعرفه‌ها مواجه شوند. این قاعده، هلند را نیز که ایالات متحده مازاد تجاری با آن دارد، در بر می‌گیرد؛ اما هلند عضو اتحادیه اروپا است و تحت تأثیر هرگونه تعرفه ایالات متحده برای کل بلوک قرار خواهد گرفت. درسال 2024،کسری تجاری ایالات متحده با کشورهای مختلف به1.42 تریلیون دلار رسید که به طورمشخص حدود 1.3 تریلیون دلار (حدود 92درصد) کسری تجاری آمریکا ناشی ازتجارت با 20 کشور به شرح زیر بود:

 با چین 295 میلیارد دلار، دو همسایه شمالی و جنوبی جمعاً 236 میلیارد دلار (مکزیک 172 و کانادا 64) پنج عضو آ.سه.آن جمعاً 224.12 میلیارد دلار ( ویتنام 123.46 ، تایلند 45.61، مالزی 24.83، اندونزی 17.88 و کامبوج 12.34)، ژاپن (68 میلیارد دلار) ، کره جنوبی (66 میلیارد دلار)، هند (45.66 میلیارد دلار)

در حال حاضر تمام این کشور توافقنامه‌های تجاری جزئی یا جامع با ایالات متحده دارند از این رو اعمال تعرفه‌های جدید می‌تواند این توافقنامه‌های تجاری را نقض کند.

 سناریوهای پیش رو:

انتظار می‌رود شاهد تعرفه‌های بیشتری در چهار سال آینده باشیم. چه تعرفه‌های هدفمند که تأثیر کمی‌بر واردات داشته باشند یا تعرفه‌های گسترده‌تر که کشوری را هدف قرار می‌دهد که آمریکا با آن کسری تجاری دارد. در هر صورت تعرفه‌ها همچنان نقش مهمی در سیاست خارجی ترامپ بازی خواهند کرد. در نهایت، آمریکا در هرگونه اختلاف سیاسی با کشور دیگر، صرف‌نظر از اینکه موضوع اختلاف ماهیت اقتصادی و تجاری داشته باشد یا نه، از تهدید تعرفه استفاده خواهد کرد.

 سناریوی با احتمال بالا:

چین و کشورهایی که به محصولات چینی متکی هستند شاهد تعرفه‌های بیشر خواهند شد. محتمل‌ترین تعرفه‌هایی که باید در ماه‌‌های آینده انتظار داشته باشیم، تعرفه‌های بیشتربر واردات از چین است. کشورهایی که ایالات متحده کسری تجاری زیادی با آنها دارد و از قضا این کشورها مقدار قابل توجهی به واردات از چین متکی هستند مانند مکزیک یا ویتنام، ممکن است تعرفه‌های اضافی را نیز مشاهده کنند.  باید در نظر داشت که تعرفه‌ها بر محصولات چین محدود به چهار گروه یاد شده نخواهد بود، بلکه احتمال دارد اقدامات جدیدی با هدف جدا کردن اقتصاد ایالات متحده از چین، به‌کار گرفته شود. تعرفه‌های اعمال شده توسط دولت ترامپ بر واردات از چین بین سال های 2018 و 2019 همچنان به قوت خود باقی است. بسیاری در ابتدا این تعرفه‌ها را از نوع 2 (تعرفه‌های مذاکراتی) می‌دانستند و واشنگتن و پکن در سال 2020 به توافق رسیدند. با این حال، کسری تجاری ایالات متحده در کالاها با چین در طول 10 سال گذشته به طور قابل توجهی کاهش نیافته است و هنوز میزان واردات آمریکا از چین بیشتر از صادرات آمریکا به چین ( 145 میلیارد دلار) می‌باشد.

سناریوی با احتمال متوسط:

تعرفه‌های جهانی بر تمام واردات به ایالات متحده. روند حمایت اقتصادی Protectionism همه‌گیر شده و کشورها برای حفاظت از اقتصاد ملی و صنایع خود، بر تمام واردات از آمریکا تعرفه 10 تا 20درصدی وضع کنند، که این امر منجر به افزایش قابل توجهی در هزینه واردات خواهد شد و به اقتصاد آمریکا آسیبی وارد خواهد کرد که ترامپ مایل به پذیرش آن نیست. دولت کانادا در 12 مارس 2025 اعلام کرد که بر 20 میلیارد دلار محصولاتی وارداتی از آمریکا تعرفه 25درصد وضع خواهد کرد. این تصمیم کانادا بیش از 30 میلیارد دلار بر اقتصاد آمریکا زیان وارد خواهد نمود.

 علیرضا قزیلی،کارشناس ارشد مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی 

 (مسئولیت محتوای مطالب برعهده نویسندگان است و بیانگر دیدگاه‌های مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی نیست)