نشست اضطراری در پاریس با موضوع اوکراین روز دوشنبه 29 بهمن (17 فوریه) به صورت غیرعلنی و یک روز پس از کنفرانس امنیتی در مونیخ برگزار شد تا رهبران اروپا درخصوص واکنش به تغییر در سیاست ایالات متحده در قبال اوکراین که توسط رئیس جمهور دونالد ترامپ آغاز شده است، گفتگو کنند. امانوئل ماکرون، از رؤسای دولت‌های آلمان، انگلیس، ایتالیا، لهستان، اسپانیا، هلند و دانمارک و همچنین رئیس شورای اروپا، رئیس کمیسیون اروپا و دبیرکل ناتو  دعوت به عمل آورد. این نشست روز قبل از مذاکره مستقیم ترامپ و پوتین در ریاض درباره اوکراین صورت گرفت. رهبران اروپایی از این بیم داشتند که ترامپ ممکن است در مورد توافق صلح با روسیه به نتایجی برسد که این نتایج به نفع کی‌اف نباشد و حتی بدون نظر سران اتحادیه اروپا اتخاذ گردد.

در حقیقت، برای اروپایی‌ها هضم این حقیقت که توسط آمریکا برای مذاکره با روسیه درباره آینده اوکراین دعوت نشدند، بسیار سنگین است. ضرب‌المثلی اروپایی هست که می‌گوید:" اگر سر میز غذا نیستید، احتمالاً در فهرست غذا هستید!" این اصطلاح به ویژه در مورد اظهارنظر ترامپ در مورد اوکراین صدق می‌کند و کشورهای اروپایی اعتقاد دارند که به تحقیرآمیزترین شکل ممکن در حال حذف شدن از بازی هستند.

در نشست غیر علنی روز دوشنبه سران اروپایی در پاریس چه گذشت؟

• سران اروپا بازگشت آمریکایی‌ها به موضوع تضمین‌های امنیتی - به شرط واقعی بودن آن – را یک عنصر دلگرم‌کننده قلمداد کردند. اگر چنین تضمین‌هایی ( استقرار نیروهای کشورهای عضو ناتو در مرزهای اوکراین) بخشی از «معامله» باشد، اوکراین شانس حفظ حاکمیت و تحکیم لنگرگاه خود در غرب را خواهد داشت.
• اعزام نیروهای حافظ صلح  برای تأمین امنیت کیلومترها مرز مشترک بین اوکراین و روسیه و همچنین بین اوکراین و بلاروس در بطن گفتگوها قرار گرفت. اگرچه اروپایی‌ها در این مورد اتفاق نظر ندارند. فرانسه موافق این امر است و امانوئل ماکرون از تأمین «ضمانت‌های امنیتی قوی و معتبر برای اوکراینی‌ها» صحبت کرد. انگلیس و آلمان نیز آماده اعزام سرباز به اوکراین هستند. اما وزیر امور خارجه اسپانیا، پس از پایان جلسه، در مصاحبه‌ای گفت که لهستان، با داشتن سومین ارتش بزرگ در ناتو، قبلاً اعلام کرده که حاضر به اعزام سرباز به اوکراین نیست. از نظرکارشناسان، نیاز به اعزام 50 تا 100 هزار نیروی نظامی و همچنین حمایت مادی ناتو و آمریکا به اوکراین می‌باشد. این در حالی است که زلنسکی خواستار اعزام 200 هزار نیروی اروپایی شده است.
• ماکرون تأکید داشت: "ما آرزوی صلح قوی و پایدار در اوکراین را داریم. برای این منظور، روسیه باید تجاوزات خود را متوقف سازد. از این رو، صلح باید با ضمانت‌های امنیتی قوی و معتبر برای اوکراینی‌ها همراه باشد. در غیر این صورت خطر پایان آتش‌بس مانند توافقات مینسک خواهد بود. ( اشاره به پیمان‌های آتش‌بس در سال‌های 2014 و 2015).
• نخست وزیر اسپانیا روز دوشنبه پس از نشست اضطراری، اظهار داشت که اروپا باید امنیت و دفاع خود را در قالب منافع عمومی تعریف کند و خواستار اجرای «مکانیسم‌های مشترک» برای تأمین مالی آن شد و اعلام نمود که اسپانیا 2 درصد از تولید ناخالص داخلی خود را به این امر اختصاص خواهد داد. آلمان نیز اعلام آمادگی نمود که 2 درصد از تولید ناخالص داخلی خود را به این امر اختصاص دهد به شرطی که این هزینه در محاسبات کسری بودجه اتحادیه اروپا در نظر گرفته نشود. رئیس کمیسیون اروپا، هفته گذشته در کنفرانس مونیخ گفت که از «بندهای حفاظتی» برای معاف کردن هزینه‌های دفاع ملی از قوانین سقف کسری بودجه اتحادیه اروپا حمایت می‌کند؛ اما برای انجام این کار، به حمایت دولت‌های ملی نیاز دارد.
• وزیر امور خارجه فرانسه، ژان نوئل بارو، در این مورد اظهار داشت: "اوکراینی‌ها هستند که تصمیم می‌گیرند که جنگ را متوقف کنند یا خیر. تا زمانی که این تصمیم گرفته نشده، اروپا از آنها حمایت خواهد کرد." وی افزود: "اوکراینی‌ها تا زمانی که مطمئن نشوند صلحی که به آنها پیشنهاد می‌شود پایدار خواهد بود، هرگز جنگ را متوقف نخواهند کرد." از نقطه نظر آقای بارو، اروپا باید صلح را تضمین نماید و نقش ایالات متحده آن است که پوتین را پای میز مذاکره آورد. 

بدین ترتیب، پیش‌بینی می‌شود اروپا در یکی از 4 مورد زیر تصمیم‌گیری کند:

• توافق با روسیه برای دستیابی به صلح. اروپا معتقد است که روس‌ها اشتباه می‌کنند اگر فرصت برای خروج از درگیری را از دست بدهند. از نظر آنان، روسیه ضعیف شده است و امکان دارد اقتصاد روسیه طی یک یا دو سال آینده دچار بحران شود. پوتین اصرار دارد در صورتی حل و فصل را می‌پذیرد که به «علل اصلی درگیری» رسیدگی شود. از دیدگاه مسکو، علت اصلی درگیری، امتناع اوکراینی‌ها از بازگشت به منطقه نفوذ روسیه است.
• افزایش بودجه دفاعی و تقسیم هزینه‌ها با آمریکا.
• هیچ آتش بسی با روسیه بدون توافق صلح انجام نشود؛ چراکه ممکن است تجربه مینسک تکرار شود. اروپایی‌ها معتقدند روسیه اقتصاد خود را بر پایه اقتصاد جنگی قرار داده است. در صورت آتش‌بس در اوکراین، پوتین این توافق را لحظه‌ای برای استراحت و برای شروع بهتر تهاجم جدید در آینده می‌بیند.
• ضمانت‌های امنیتی تحت حمایت آمریکا به اوکراین داده شود.

سناریوهایی که اروپا برای آینده متصور شده است:  

• پس از نشست ریاض، دیدار ترامپ و پوتین ادامه یابد که به نفع اوکراین نخواهد بود.
• پوتین با روان‌شناسی ترامپ، مذاکرات را به درازا بکشاند و اگر به اهداف خود نرسد، مذاکرات بی‌نتیجه پایان یابد.
• احتمال می‌رود فروپاشی اقتصادی و اجتماعی در اوکراین اتفاق بیفتد.
• سناریوی خوش‌بینانه این است که ترامپ در خاتمه یافتن جنگ به اوکراین کمک کند.

پس از دیدار پرتنش ترامپ و زلنسکی در کاخ سفید، عملاً سناریوی چهارم منتفی شد. در آن دیدار، زلنسکی در مقابل دوربین‌های تلویزیونی متهم به «ناسپاسی» و عدم قدردانی از کمک‌های نظامی آمریکا به اوکراین شد و ورق به نفع اروپا برگشت.

پس از دیدار پر تنش بین ترامپ و زلنسکی، دیگر اروپا احساس به حاشیه رانده شدن ندارد. همین امر سبب شد زلنسکی مستقیم از آمریکا به لندن رفته و در میان سران اروپایی مورد استقبال و حمایت قرار گیرد.

 چند نکته

• زلنسکی از اروپا به دلیل حمایت‌های مداوم از اوکراین تشکر کرد.
• دغدغه اروپا که نگران حذف شدن از میانجی‌‌گری در بحران اوکراین بود، از بین رفت. اگر امانوئل مکرون فقط 4 روز تأمل کرده بود، دیگر نیازی به سفر به واشنگتن و جلب رضایت ترامپ نبود.
• باور جمهوری اسلامی ایران در مورد بی اعتمادی به آمریکا قوی‌تر شد. ترامپ فقط در مورد ایران نبود که با خروج از برجام، عدم اعتماد خود را ثابت کرد؛ در مورد بحران اوکراین هم یک طرفه عمل نمود و بر بی اعتمادی خود صحه گذاشت.
• با این حال، اروپا به خوبی واقف است که بدون حمایت آمریکا نمی‌تواند به جنگ اوکراین ادامه دهد. زیرا بیشترین تعداد سرباز را آمریکا در ناتو دارد ( 132 هزار سرباز) و 22 درصد از بودجه ناتو که برای سال 2025، میزان 6/4 میلیارد دلار تعیین شده، توسط آمریکا تأمین می‌شود.
• اروپا که نگران حذف شدن از بازی بود، حال تلاش دارد با میانجی‌گری میان ترامپ و زلنسکی، اوضاع را آرام سازد.
• گفته می‌شود امکان دارد اروپا جنگ در اوکراین را ادامه دهد تا اقتصاد روسیه ضعیف شود و این روسیه باشد که برای صلح قدم جلو می‌گذارد.               

معصومه سیف افجه ای، کارشناس ارشد مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی

(مسئولیت محتوای مطالب برعهده نویسندگان است و بیانگر دیدگاه‌های مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی نیست)