انتخاب مجدد دونالد ترامپ به عنوان رئیس جمهور امریکا برگمانه زنی‌ها در خصوص اعمال فشار بیشتر بر ائتلاف ناتو جامه عمل پوشانید. وی اخیرا در نشستی خبری در فلوریدا اعلام کرد از کشورهای عضو ناتو خواهد خواست بودجه ی دفاعیشان را به 5 درصد از تولید ناخالص داخلی خود افزایش دهند! پیش از این مارک روته دبیرکل ناتو احتمال داده بود که با آمدن ترامپ، مجددا فشار بر ناتو بیشتر خواهد شد. در جریان کارزار انتخاباتی، ترامپ اظهار داشته بود در صورت پیروزی تلاش خواهد کرد تا اطمینان حاصل کند اعضای ناتو 3 درصد از GDP  خود را  صرف بودجه دفاعی کنند اما وی هم اکنون در اظهاراتی جدید خواستار اختصاص بودجه 5 درصدی کشورها به نسبت تولید ناخالص داخلی شده است که رقمی نانشدنی و غیر واقعی است و به نظر می رسد بیشتر جنبه روانی برای اعمال فشار حداکثری بر شرکای اروپایی ناتو دارد.

بین سال های 2017 تا 2021  ترامپ همواره بر اختصاص بودجه 2 درصدی اعضا از GDP برای مصارف دفاعی تاکید می‌کرد و این سبب شد اکثر کشورها با تحمل فشار بیشتر این رقم را محقق کنند. در سال 2024 کشورهای کرواسی، پرتغال، ایتالیا، کانادا، بلژیک، لوکزامبورگ، اسلوونی و اسپانیا زیر دو درصد از تولید ناخالص ملی خود را به دفاع اختصاص دادند اما 23 عضو دیگر ناتو به رقم بالای دو درصد رسیدند. به لحاظ درصدی، در حال حاضر لهستان با 12/4 درصد بودجه دفاعی از GDP در صدر جدول قرار دارد. جالب اینکه در حالی که ترامپ سهم 5 درصدی را طلب می‌کند، کشورش با رتبه دوم پس از لهستان سهم 43/3 درصدی را از آن خود کرده است و این نشان می دهد تاکید اخیر وی بیشتر نوعی شانتاژ و اعمال فشار روانی است.در عین حال هم اکنون به لحاظ کمی امریکا  در حدود دو سوم بودجه دفاعی اعضای ناتو را دارد. به گفته ی دبیر کل وقت ناتو، در سال 2024 کشورهای اروپایی عضو ناتو 380 میلیارد دلار در دفاع هزینه کردند.بودجه دفاعی امریکا  967 میلیارد دلار است که 43/3 درصد از رقم 7/28 تریلیون دلاری اقتصاد بزرگ امریکا را در بر می‌گیرد.به لحاظ کمی‌پس از امریکا، آلمان با 7/97 میلیارد دلار، بریتانیا با 1/82 میلیارد دلار، فرانسه با 3/64 میلیارد دلار و لهستان با 9/34 میلیارد دلار اختصاص بودجه به مقوله ی دفاع، در رده‌های بعدی قرار می‌گیرند. در مجموع رقم ها در ائتلاف ناتو رو به افزایش است اما انتظارات رئیس جمهور امریکا با واقعیات میدانی مطابقت ندارد.

اروپا اگر چه ظرف یازده سال گذشته به صورت مداوم بودجه دفاعی خود را افزایش داده است اما همواره از فقدان دفاع مستقل اروپایی رنج می‌برد. در فاصله سال های 2014 تا 2024 مجموع بودجه دفاعی اروپا و کانادا از 250 میلیارد دلار به 430 میلیارد دلار افزایش پیدا کرده است اما همچنان اروپا در مسائل دفاعی در چارچوب ناتو به امریکا وابسته است و رویای دفاع مستقل اروپایی نیز بسیار دور از دسترس است.

 مقامات ناتو کماکان سعی می‌کنند روابط این سازمان با اتحادیه اروپا را مستحکم تر کنند و جلسات منظمی میان این دو نهاد همواره برگزار می‌شود. روز سوم فوریه 2025 آقای مارک روته دبیر کل ناتو در نشست غیر رسمی رهبران اتحادیه اروپا در بروکسل شرکت نمود تا در خصوص دفاع اروپایی صحبت کند. وی در این گردهمائی بر اهمیت همکاری و مشارکت ناتو و اتحادیه اروپا تاکید نموده و پیوند فرا آتلانتیک را به عنوان پایه ی امنیت اروپا برجسته نمود. آقای روته در این جلسه اولویت های مشترک ناتو و اتحادیه اروپا را تشریح کرد و خواستار همکاری چابک تر و بیشتر این دو نهاد در مواجهه با چالش های امنیتی مشترک فزاینده شد. روته در این جلسه حمایت از اوکراین را حیاتی دانست و افزود: اروپا باید حمایت نظامی خود از این کشور را افزایش دهد. وی گفت ما باید هنگامی‌که زمانش فرا برسد به بازسازی و احیاء اوکراین متعهد شویم. دبیر کل ناتو همچنین به این مقوله پرداخت که چگونه اتحادیه اروپا می‌تواند با افزایش میزان سرمایه گذاری‌ها، تسهیل مقررات، مقابله با تکه تکه شدن بخش های صنعتی و تسهیل تحرکات نظامی، به حفظ و اعتبار بازدارندگی و دفاع ناتو کمک کند. وی گفت: برای توفیق در محافظت از اروپا، اتحادیه اروپا و ناتو باید هماهنگ عمل کنند و مکمل یکدیگر باشند.

مارک روته همچنین در 31 ژانویه 2025 در گردهمایی کالج کمیسیونرهای اتحادیه اروپا که توسط خانم فون در لاین برگزار شد بر ضرورت همراستا کردن «اولویت های استراتژیک ناتو» و اتحادیه اروپا تاکید کرد. وی با تاکید بر ارزش ها و منافع مشترک ناتو و اتحادیه اروپا و با اشاره به افزایش تهدیدات امنیتی در سراسر جهان، بهره برداری از قدرت جمعی ناتو و اتحادیه اروپا را مهم ارزیابی کرد.

 اگر چه موضوع دفاع مستقل اروپایی با واقعیت فاصله بسیاری دارد، اما فشارهای مستمر ترامپ می‌تواند منجر به افزایش بودجه دفاعی کشورهای اروپایی عضو ناتو شود در عین حال همانگونه که امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه اخیرا اظهار داشته است، رویکرد ترامپ در قبال اروپا خود به اتحاد بیشتر این کشورها با یکدیگر می انجامد و در حوزه‌های مختلف تجاری و اقتصادی و حتی دفاعی انسجام بیشتری میان اعضای اتحادیه اروپا به وجود خواهد آورد.

رضا حقیقی، کارشناس مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی 

 (مسئولیت محتوای مطالب برعهده نویسندگان است و بیانگر دیدگاه‌های مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی نیست)