نخستین همایش ملی ایران و همسایگان با همکاری مشترک مرکز آینده پژوهشی جهان اسلام و مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت خارجه به صورت حضوری در روز دوشنبه مورخ ۴ بهمن ۱۴۰۰ برگزار گردید.
در این همایش آقایان دکتر سید یحیی رحیم صفوی رییس محترم موسسه آینده پژوهی جهان اسلام، دکتر وحیدی وزیر محترم کشور، دکتر خاندوزی وزیر محترم اقتصاد و دارایی، دکتر محمد حسن شیخ الاسلامی معاون محترم وزیر امورخارجه و رییس مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی و دکتر جلال دهقانی فیروز آبادی به عنوان دبیر علمی همایش حضور بهم رساندند و به ایفای سخنرانی پرداختند. همایش مزبور در دو بخش صبح و بعدازظهر در قالب سخنرانی و نشست های تخصصی برگزار گردید.
مهمترین مباحث مطرح شده به شرح زیر می‌باشد:
دکتر محمد حسن شیخ الاسلامی ضمن خوشامدگویی به طرح این مطلب پرداختند که مفهوم همسایگی به عنوان استفاده از فرصت های جغرافیایی، سطح تحلیل خاص سیاست خارجی است. سیاست همسایگی موفق، به عنوان سیاست مطرح دولت سیزدهم، نگرانی‌های امنیتی همسایگان و هزینه‌های مقابله با دشمنان را به صورت متقابل کاهش می دهد و ترویج ارزشهای انقلاب اسلامی را میسر می سازد. کمترین انتظار از این سیاست عدم هماهنگی همسایگان با دشمنان می‌باشد. این سیاست فرصت ها و مزیت های بسیاری اعم از اقتصادی، ارتباطی، امنیتی، فرهنگی فراهم می سازد. البته همسایه می‌تواند هم مرز نباشد و مولفه‌های ماهیت همسایگی، شدت همسایگی و پویایی همسایگی شایسته بررسی است. در دو سال اخیر مرکز مطالعات وزارت امور خارجه در این باب پژوهش هایی را انجام و در تعامل با مرکز آینده پژوهی جهان اسلام، اقدام به برگزاری همایش سیاست همسایگی نموده است.
دکتر یحیی رحیم صفوی نیز بیان داشتند که این همایش علمی و کاربردی، ترکیبی از اساتید متخصص و مسئولان اجرایی کشور را در راستای رسیدن به شرایط مطلوب در بر می‌گیرد. دوران جدیدی در سیاست خارجی ایران شروع شده است و این بعضاً متقابلین خارجی و داخلی را منفعل کرده است. ایران به زعم تحلیلگران، رسانه‌ها و اساتید بین المللی بازیگر برجسته منطقه ای غیرقابل انکار می‌باشد. هدف اصلی این همایش رسیدن به فهم مشترک با همسایگان در مقابل انواع تهدیدات و ساختن فرصت ها برای ملت های آنها می‌باشد؛ از جمله بهره گیری از ظرفیت گردشگری، صادرات، تعرفه‌های بانکی و کاهش تعرفه‌های گمرکی، تهیه سندهای دفاعی و عدم تخاصم با کشورهای همسایه. ایران بعد از چین و روسیه بالاترین تعداد همسایه را دارد و موقعیت منحصر به فرد جغرافیایی آن، سبب ویژگی‌های خاص در عرصه‌های ژئوپلتیک و ژئواستراتژیکی گشته است. ما شاهد تغییر ثقل جهان از غرب به شرق هستیم.
دکتر وحیدی، وزیر محترم کشور بیان داشتند که اینگونه همایش ها نقش خوبی در گفتمان سازی سیاست همسایگی و اداراک سازی متقابل میان همسایگان جهت عملیاتی شدن آن ایفا می نماید. در سندهای بالادستی و راهبردی جمهوری اسلامی ایران از جمله سند چشم انداز، سیاست آمایش، سیاست اقتصاد مقاومتی، سیاست های منطقه ای و همسایگان در عین توجه به رسالت های جهانی و بین المللی ایران، جایگاه ویژه دارد. در این میان مشکلاتی وجود دارد که باید در بستر گفتگو گفتمانی میان نخبگان و دولت ها این سیاست در مفهوم عام گسترده گردد. هویت مشترک منطقه ای می‌تواند نقش مهمی در تحکیم این سیاست ایفا نماید.
دکتر جلال دهقانی فیروزآبادی دبیر علمی همایش، به هماهنگی و هماهنگی اجتماع دانشگاهی ایران در برگزاری همایش همسایگی اشاره کردند. پنل های تخصصی پیرامون ده محور است که مقالات آن مشتمل بر ۶۰۰ صفحه می‌باشد. همچنین بر ضرورت تببین سیاست همسایگی در جمهوری اسلامی و بالاخص دولت سیزدهم تاکید نمودند و برگزاری همایش های اینچنینی جهت شناخت و ایجاد فهم مشترک و مراحل و موانع بین جامعه آکادمیک و دستگاه‌های اجرایی را مفید برشمردند تا بتوان پروژه ایران هراسی و ایران زدایی را خنثی سازی نمود. مراحل عملیاتی شدن این سیاست عبارتند از: نخست ایجاد وحدت و مرحله بعد مشخص نمودن چیستی سیاست همسایگی و سوم، اراده ملی جهت عملی کردن آن است. لازم به ذکر است باید منافع مشترک را در عین توجه به تهدیدات مشترک در این سیاست در نظر گرفت.
دکتر حمزه رحیم صفوی بیان نمودند که ایران توانسته وزن ژیوپلتیکی خود را در منطقه حفظ نماید و در صورت ایجاد نظم در میان همسایگان، تحقق سیاست همسایگی قابل حصول تر خواهد شد. همچنین به تلاش های مستمر جهت برگزاری همایش در طی دو سال گذشته با همکاری مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت خارجه اشاره نمودند.
دکتر خاندوزی وزیر محترم اقتصاد و دارایی نیز اشاره داشتند که اقتصاد مقاومتی، بر درون زایی برای ثبات و برون گرایی جهت بهره برداری حداکثری از ظرفیت های خارجی تاکید دارد. لذا درون گرایی و برون گرایی باید توامان مورد توجه قرار گیرد. جمهوری اسلامی با توجه به شرایط ژیوپلتیکی خود با بهره گیری از سیاست همسایگی می‌تواند به وزن و منزلت خود عمق بخشد و میزان تاثیرپذیری خود را از تحولات فوری بکاهد. همچنین از طریق پیوند با پانزده همسایه خود، نقش کریدور ارتباطی را ایفا نماید. راهبردهای لازم حهت جامع عمل پوشاندن سیاست همسایگی عبارتند از: کاهش وابستگی به نظام تعاملات مالی و بانکی تحریم پذیر، ایجاد ۵ مرکز تجاری کانونی در قطب های اقتصادی ایران در کشورهای همسایه، سرعت بخشیدن به توافقنامه‌ها و تسهیل روادید.
