با گسترش روزافزون ناآرامی ها در افغانستان و جنگ های پی درپی و ازبین رفتن سرپرست خانواده های افغان به نظر می رسد کودکان قربانیان اصلی این‌گونه نابسامانی ها باشند. از طرفی هم آنان آینده سازان افغانستان اند که اگر بستر رشد و بالندگی آنان فراهم نشود وضعیت این کشور رو به بهبودی نخواهد رفت. تعداد 3/8 میلیون کودک در افغانستان به کمک های بشردوستانه نیاز دارند و سالانه ۴۰۰ هزار کودک و نوجوان افغان وارد بازار کار می‌شوند اما بسیاری از آن‌ها مهارت های شغلی لازم برای یافتن کار و تأمین معیشت را ندارند. حل این مشکل نیازمند توجه مقامات افغانستان و کمک های بیشتر نهادهای بین المللی است.
از ابتدای شیوع ویروس کووید ۱۹ در افغانستان طرح هایی برای مقابله با این ویروس ازسوی دولت این کشور به اجرا درآمده است. کرونا در افغانستان بیشتر خانواده های نیازمند را هدف قرار داده است. مجموع مبتلایان به کووید ۱۹ در افغانستان تا تاریخ 4 آذرماه 1399 به 45,490 نفر رسید و این رقم روبه افزایش است. در همین رابطه، تعداد 36,145 نفر از ابتدای شیوع ویروس کرونا بهبود یافته اند. شمار قربانیان در این کشور نیز 1725 نفر است.
تأثیرات کرونا بر افزایش تعداد کودکان کار در افغانستان
شیوع ویروس کرونا سبب افزایش فقر در افغانستان شده است. برخی کشورهای خارجی در ابتدای شیوع ویروس کرونا، برای مبارزه با این ویروس مرگبار تعهد کمک هایی را به دولت این کشور داده اند. برخی از این اقلام تاکنون در اختیار دولت افغانستان قرار گرفته است. برای نمونه اتحادیه اروپا، بانک جهانی و آمریکا تعهد کرده‌اند که بیش از ۲۳۵ میلیون دلار برای مبارزه با کرونا در اختیار دولت افغانستان قرار دهند. هنوز روشن نیست که تاکنون چه مقدار از این مبلغ تعهد شده در دسترس دولت این کشور قرار گرفته است، اما به نظر می‌رسد که دولت و مردم فقیر افغانستان که شغل روزمره خود از دست داده‌اند در انتظار رسیدن و دریافت این کمک ها هستند.
«آمارهای جدید وزارت اقتصاد افغانستان نشان می‌دهد که با شیوع ویروس کرونا میزان فقر در این کشور از حدود ۶۰ درصد به ۷۰ درصد رسیده است»
براساس اعلام اخیر (اول آذر 1399)، کمیسیون حقوق بشر افغانستان، پیش از بحران کرونا تعداد ۶ میلیون کودک در این کشور نیازمند کمک های بشردوستانه بودند؛ اما آمار کودکان نیازمند در افغانستان، پس از گسترش ویروس کرونا، به ۸ میلیون و ۱۲ هزار نفر افزایش یافته است. این کودکان به دلیل بیماری همه گیر کرونا (کووید-19) با خطر گرسنگی روبه رو هستند. براساس این گزارش، با افزایش قیمت مواد غذایی در افغانستان قدرت خرید مردم ازجمله کارگران در این کشور پایین آمده و ماه گذشته نرخ آرد و روغن در شهرهای بزرگ این کشور 23 درصد افزایش داشته است.
دولت افغانستان هرچند برای مبارزه با ویروس کرونا اقداماتی چون ساخت مراکز درمانی ویژه، اختصاص پول مشخص به ولایات و ایجاد کمیتۀ مبارزه با کرونا را انجام داده است؛ اما تا به امروز وضعیت دسترسی تمام مردم این کشور به خدمات بهداشتی و درمانی آن طور نیست که بتوان با اپیدمی کرونا مبارزه کرد.
با تداوم پاندمی‌کرونا و رکود اقتصادی، کودکان کار و خانواده هایشان بیش از هر گروه دیگری در معرض فقر شدید و گرسنگی قرار گرفته اند؛ رشد بیشاز 40 درصد کودکان زیر 5 سال در افغانستان به دلیل فقدان تغذیه مناسب متوقف شده است؛ و 10 درصد از کودکان این کشور از کمبود وزن بسیار شدید رنج می برند. نزدیک به ۷۰۰ کودک در مرکزهای اصلاح و تربیت ولایت های مختلف این کشور نگهداری می شوند. این کودکان، زیر سن هجده قرار دارند و به جرم های مختلف متهم شده‌اند. بیش از ۹۰ درصد کودکان در این کشور بیش از ۳۵ ساعت در هفته کار می‌کنند و 50 درصد کودکان خیابانی در افغانستان مشغول کارهای سخت با توجه به سن خود هستند. سالانه نزدیک به هشتاد و سه هزار کودک در افغانستان درنتیجۀ بیماری های مختلف جان خود را از دست می‌دهند.
براساس اعلام کمیسیون حقوق بشر، کودکان کار افغانستان ۸۱ درصد درآمدشان را به خانواده هایشان تحویل می‌دهند، ۸.۴ درصد برای خرید غذا، ۶ درصد برای کرایۀ خانه و ۴ درصد پول درآمدشان را برای پس انداز می‌گذارند.
در زمینۀ تأمین حقوق کودکان در افغانستان، تاکنون هیچ اقدام اساسی و قابل‌توجهی انجام نشده است. ۳.۷ میلیون کودکان در این کشور، از دسترسی به مراکز تعلیم و تربیت محروم اند. این وضعیت در کشور جنگ زده ای مانند افغانستان بیش از سایر کشورهای دنیاست. کودکان در این کشور به دلیل از دست دادن پدر و اعضای خانواده خود مجبورند برای گذران زندگی تن به کارهایی اجباری دهند.
براساس آخرین گزارش دیده بان حقوق بشر در افغانستان سال ها جنگ باعث افزایش فقر و درنتیجه افزایش کودکان کار شده است و یک چهارم کودکان بین سنین 5 تا 14 سال در افغانستان برای حمایت از خانواده هایشان مجبورند به مدت طولانی در طی روز کار کنند. این کودکان اعم از دختر و پسر که دارای سنین پایینی هم هستند به کارهایی مانند دست فروشی، فرش بافی، آجرپزی، فلزکاری، معدن، کشاورزی، کفاشی و تکدی گری تن می دهند.
این وضعیت اسف بار امروزه در تمامی نقاط افغانستان قابل مشاهده است و به‌صورت قارچ گونه در حال افزایش است، به طوری‌که نهادهای بین المللی تاکنون چندین بار به مسئولین دولتی افغانستان هشدار داده اند تا برای جلوگیری از این پدیده شوم گام های اساسی بردارند.
نتیجه‌گیری:
با گسترش روزافزون ناآرامی‌ها در افغانستان و جنگ های پی درپی و از بین رفتن سرپرست خانواده‌های افغان به نظر می‌رسد کودکان قربانیان اصلی این‌گونه نابسامانی‌ها باشند و سرنوشت ناگواری در انتظار آن‌ها باشد. کودکان افغانستانی به عنوان قربانیان اصلی جنگ و نابسامانی اوضاع این کشور بوده و ازطرفی هم آنان، آینده‌سازان افغانستاناند که اگر بستر رشد و بالندگی آنان فراهم نشود وضعیت این کشور بهبود نخواهد یافت. درهمین راستا، براساس گزارش سازمان یونیسف، بین سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۸ نزدیک به 6500 کودک در افغانستان کشته و حدود ۱۵ هزار نفر دیگر زخمی شده اند و این موضوع افغانستان را به مرگ بارترین منطقه جنگی جهان در سال ۲۰۱۸ تبدیل کرد.
تعداد 3/8 میلیون کودک در افغانستان به کمک‌های بشردوستانه نیاز دارند، 3.7 میلیون کودک در سن مدرسه اند اما به مدرسه نمی روند، 600 هزار کودک زیر پنج سال به‌شدت از سوءتغذیه رنج می‌برند و سالانه ۴۰۰ هزار جوان افغان وارد بازار کار می‌شوند اما بسیاری از آن ها مهارت های شغلی لازم برای یافتن کار و تأمین معیشت را ندارند.
فقر، جنگ، ناآگاهی از حقوق کودکان، میزان بالای زادو ولد، اعتیاد والدین به مواد مخدر و بیماری والدین به‌عنوان عوامل افزایش کودکان خیابانی در افغانستان و مهاجرت آن ها به کشورهای همسایه برای پیدا کردن کار به ویژه ایران شناخته می شوند.
فاطمه محرابی، کارشناس اداره افغانستان
(مسئولیت محتوای مطالب برعهده نویسندگان است و بیانگر دیدگاه‌های مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی نیست)