نشست برخط ایران و پاکستان با عنوان «ایران و پاکستان: فرصت ها و چالش های پیش روی همکاری» با همکاری مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی و موسسه مطالعات استراتژیک اسلام آباد روز سه شنبه مورخ 24 تیر ماه 1399 به میزبانی مرکز مطالعات برگزار شد. سخنرانان نشست مزبور شامل آقایان سیدمحمد کاظم سجادپور رییس مرکز مطالعات، سعید خطیب زاده معاون پژوهشی و مطالعاتی مرکز مطالعات، کیهان برزگر رییس پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه و استاد دانشگاه، سید رسول موسوی مدیرکل آسیای غربی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، حسن احمدیان استاد دانشگاه تهران، علی مجتبی روزبهانی کارشناس ارشد مطالعات افغانستان در مرکز مطالعات سیاسی و بین­ المللی، میرمحمود موسوی سفیر سابق ایران در هند و پاکستان، عزیز احمد چادری وزیر امور خارجه سابق پاکستان، خالد محمود رییس موسسه مطالعات استراتژیک اسلام آباد، عصیف حسین منون مدیرکل افغانستان، ایران و ترکیه وزارت امور خارجه پاکستان، امینا خان رییس بخش خاورمیانه و آفریقا موسسه مطالعات استراتژیک اسلام آباد، جاوید حسین، شمشاد احمد و عاصف دورانی پژوهشگران ارشد موسسه مطالعات استراتژیک اسلام آباد بودند.

بخش نخست میزگرد با محوریت موضوع آسیای غربی و جنوبی؛ روابط دوجانبه ایران ـ پاکستان به پاسخگویی بدین سوالات اختصاص داشت: 1) راه­های تقویت همکاری‌های ایران و پاکستان در حوزه‌های مرزی، امنیتی و مبارزه با تروریسم چیست؟ 2) نقش همکاری­ های تجاری و پروژه ­های کلان اقتصادی جهت تقویت همکاری­ های دو کشور به چه صورت است؟ بخش دوم نشست نیز با محوریت بررسی تحولات منطقه با تمرکز بر افغانستان، شبه قاره و خلیج فارس به پاسخگویی بدین سوالات پرداخت: 1) آخرین تحولات شبه قاره در حوزه‌های امنیتی و سیاسی کدامند؟ 2) راه‌های همکاری جمهوری اسلامی ایران و پاکستان در روند صلح افغانستان چیست؟ 3) آثار حضور قدرت­های فرامنطقه­ای در تشدید بحران­های منطقه­ ای چیست؟

مهم ترین مباحث مطرح شده در این نشست بدین شرح بودند:

ایران و پاکستان از سال 1974 همواره روابط خوب و بدون مشکل در ابعاد مختلف سیاسی، امنیتی، اقتصادی و فرهنگی داشته اند و این امر یک ضرورت استراتژیک برای هر دو کشور می‌باشد. امنیت و رفاه اقتصادی آنها به یکدیگر گره خورده است. ظرفیت های بالقوه بسیاری برای همکاری میان دو بندر گوادر و چابهار وجود دارد. براساس سناریوی راهبردی درحال ظهور پاکستان با عنوان «همسایگی صلح ­آمیز در سال 2020» که موسسه مطالعات استراتژیک اسلام آباد پیشنهاد داده است، پاکستان به دنبال همکاری­ های نزدیک­تر با ایران در زمینه­ های مختلف می­ باشد. ضرورت وجود صلح و ثبات در افغانستان از جمله نقاط مشترک دیدگاه‌های دو کشور می­ باشد. در سطح سیاسی، همواره مشورت های منظم میان مقامات ارشد سیاسی ایران و پاکستان درخصوص موضوعات مهم جهانی، منطقه­ ای وجود داشته است. در حوزه امنیتی، ایران و پاکستان همواره قربانی تروریسم بوده و ضروری است در این زمینه و نیز موضوعات قاچاق مواد مخدر و مدیریت مرز مشترک میان دو کشور به منظور جلوگیری از ورود افراد شرور با یکدیگر همکاری داشته باشند.

اجرای توافقنامه صلح میان آمریکا و طالبان با موانعی شامل اختلاف میان اشرف غنی رییس جمهور و دکتر عبدالله، تاخیر غنی در آزادی زندانیان، امتناع طالبان در کاهش خشونت، تاخیر در خروج نیروهای آمریکا، به تاخیر افتادن شروع گفتگوهای بین افغانی و چالش کنونی پاندمی‌کرونا مواجه شده اند. روند گفتگوهای بین افغانی بسیار حساس و پیچیده خواهد بود که مستلزم صبر فراوان و مصالحه از سوی همه طرف ها می‌باشد. طالبان حملات خود را علیه نیروهای بین المللی متوقف کرده است، گرچه به حملات خود علیه نیروهای افغان ادامه می دهد که خود به مانع اصلی روند صلح تبدیل شده است. طالبان باید متقاعد شود که حکومت افغانستان را نیز به مانند آمریکا بپذیرد. به موضوع چگونگی ترکیب سیاسی آینده افغانستان و مسائل مرتبط با آن مانند قانون اساسی، و نقش و حقوق زنان در مذاکرات آتی میان افغانی می‌بایست پرداخته شود درغیراین صورت، این گفتگوها بی فایده خواهد بود. برای نخستین بار پس از دو دهه، ایران، روسیه، پاکستان و دیگر کشورها سیاست تقریبا واحدی درباره افغانستان دارند. مهم ترین پیامد خروج احتمالی نیروهای آمریکا از افغانستان در دست گرفتن کنترل روندهای این کشور توسط خود افغان‌ها خواهد بود. انحصار قدرت توسط هر طرف و گروهی با شکست مواجه خواهد شد. افغانستان به حمایت همه همسایگان خود برای دستیابی به روند صلح نیاز دارد. ایران از قانون اساسی افغانستان در طی و بعد از گفتگوهای میان افغانی حمایت می‌کند.

بی ثباتی در منطقه خلیج فارس بر مناطق پیرامونی از جمله آسیای جنوبی به ویژه پاکستان تاثیر می‌گذارد. از نگاه پاکستان، قرارداد جامع همکاری‌های 25 ساله چین و ایران، تحول بسیار بزرگی است که در منطقه و در همسایگی پاکستان رخ داده زیرا چین شریک پاکستان در کریدور اقتصادی چین ـ پاکستان می‌باشد. پاکستان از آن حمایت می‌کند و می‌توان از این فرصت برای ایجاد خط لوله گاز ایران ـ پاکستان ـ چین استفاده نمود.

آمریکا با دنبال کردن راهبرد ایندوـ پاسیفیک به منظور مهار چین، در پی تعمیق همکاری‌های خود با هند به عنوان موازنه کننده در برابر چین است. قاچاق مواد مخدر، تروریسم و مشکلات مرزی از عوامل مهم موجد بی ثباتی در این منطقه هستند. به طورکلی، تحولات اخیر در شبه قاره عبارتند از: 1) افزایش ملی­گرایی افراطی که خطری برای همه کشورهای این منطقه می‌باشد؛ 2) افزایش نقش چین در این منطقه. 3) نبود برنامه ای مشخص از سوی ترامپ نسبت به این منطقه.