نشست مجازی مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی با عنوان «آخرین تحولات افغانستان در پرتو شیوع کرونا: چشم انداز آینده» روز دوشنبه مورخ 25 فروردین ماه 1399 به میزبانی مرکز مطالعات برگزار شد. سخنرانان این نشست مجازی شامل آقایان سیدمحمد کاظم سجادپور رئیس مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی، سعید خطیب زاده معاون پژوهشی و مطالعاتی مرکز مطالعات، کریستین برگ هارپویکن مدیر پیشین موسسه تحقیقات صلح اسلو، خانم اینگرید هایدن معاون نماینده سازمان ملل در افغانستان (یوناما)، آلبرت ایلساس نماینده ویژه وزارت امور خارجه نروژ در افغانستان، اسمتیلا ارگشوف نماینده ویژه وزارت امور خارجه ازبکستان در افغانستان، حکمت کرزی مدیر مرکز مطالعات منازعات و صلح در کابل، رولاند کوبیا نماینده ویژه اتحادیه اروپا در افغانستان، سیدرسول موسوی مدیرکل غرب آسیا در وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران، ویتالی نائومکین مدیر پیشین موسسه مطالعات شرق شناسی در آکادمی علوم روسیه، مارکوس پوتزل نماینده ویژه وزارت امور خارجه آلمان در افغانستان، احمد رشید روزنامه نگار و نویسنده از پاکستان، بارنت روبین مدیرکل برنامه منطقه ای افغانستان در مرکز همکاری‌های بین المللی دانشگاه نیویورک، هو شی­شنگ مدیر «موسسه مطالعات جنوب و جنوب شرق آسیا و اقیانوسیه» در موسسه چینی روابط بین الملل معاصر، راکیش سوت سفیر سابق هند در افغانستان، اولگایشمخمتوف رئیس میز افغانستان در وزارت خارجه روسیه، خانم آنی کوان پژوهشگر موسسه شرق ـ غرب بلژیک، محمد رضا بهرامی سفیر پیشین ایران در افغانستان، خانم شهربانو تاجبخش استاد مؤسسه مطالعات سیاسی در دانشگاه ساینسس پو در پاریس و متخصص امنیت انسانی و محمد رضا بهرامی سفیر پیشین ایران در افغانستان بودند. سوالات محوری نشست مزبور از سخنرانان عبارت بودند از: 1) چشم انداز آینده حکومت وحدت ملی افغانستان چیست؟ و راه حل ممکن برای خروج از بن بست اشرف غنی و عبدالله عبدالله چیست؟ 2) با توجه به این واقعیت که طالبان هم قانون اساسی و هم حکومت افغانستان را نامشروع تلقی می‌کنند، آیا آینده ای برای مذاکرات صلح بین افغانی وجود دارد؟ آن با چه چالش های ویژه ای روبه­رو است و اصول و شرایط اصلی برای گفتگوهای بین افغانی موفق چیست؟ 3) سناریوهای ممکن برای آینده طالبان از ایده ایجاد امارت اسلامی افغانستان دست خواهند کشید و ترتیبات تقسیم قدرت در چارچوب جمهوری اسلامی افغانستان را خواهند پذیرفت؟ یا این گروه درحال پیش رفتن به سوی پایان حکومت اسلامی افغانستان هستند؟ 4) متحمل­ترین سناریوها برای افغانستان در سال­های آتی چیست؟ همگرایی بیشتر یا فروپاشی و تجزیه؟ 5) پیامدهای منطقه ای و بین المللی تحولات افغانستان و حکومت احتمالی طالبان در کابل با تمرکز بر ایران، آسیای مرکزی، پاکستان، هند، روسیه، چین، آمریکا و اروپا چیست؟ 6) نقش و مسئولیت سازمان ملل و جامعه بین المللی در کمک به ایجاد صلح و ثبات در افغانستان در آینده چیست؟

در پاسخ به سوالات مزبور، مهم ترین مباحث مطرح شده بدین شرح بودند:

توافق صلح میان آمریکا و طالبان مواضع طالبان را سخت تر کرده است. موضع طالبان درخصوص چگونگی تقسیم قدرت نامشخص است. بازگشت به مدل امارت مانع حل مسائل براساس مذاکرات خواهد شد و منجر به انزوای جدید بین المللی افغانستان خواهد شد. بازگشت به مدل امارت ممکن نیست. حیاتی است اشرف غنی و عبدالله عبدالله به یک راه حل سریع در ارتباط با مسائل گذشته دست پیدا کنند. قانون اساسی افغانستان ملاک اصلی هر راه حلی باید باشد. اگرچه امضای توافق صلح میان آمریکا و طالبان توافق­نامه کاملی نیست، اما به عنوان یک فرصت می‌تواند برای پایان دادن به جنگ دو دهه ای افغانستان مورد استفاده قرار گیرد. صرف توافق میان آمریکا و طالبان همه ضروریات دستیابی به صلح و ثبات دائمی را فراهم نخواهد کرد. در هیچ جای آن مطالبه نشده که طالبان باید علاقه یا تعهد خود را به کارکردن با حکومت اظهار کنند. توافق مزبور نتوانسته جاه طلبی‌های ایدئولوژیک طالبان را مهار کند. ایجاد حکومت فراگیر شرط کلیدی برای فائق آمدن بر بحران حکمرانی حاضر و نیز سازوکاری برای شروع موفقیت آمیز روند صلح می‌باشد. کاهش سطح خشونت و سپس برقراری آتش بس کامل، شروط مهم برای روند صلح هستند.  

درخصوص سناریوهای ممکن پیش روی در ارتباط با آینده افغانستان، به دو سناریوی محتمل به عنوان بهترین و بدترین سناریوها اشاره شد. بهترین سناریو به معنای عدم فروپاشی وحدت کشور، دست نخورده باقی ماندن نظم سیاسی کنونی، وجود یک چارچوب فراگیر ملی برای مذاکره با طالبان و حمایت کشورهای منطقه و فرامنطقه ای از جمهوری اسلامی افغانستان است. بدترین سناریو که احتمال وقوع آن بسیار محتمل است، به معنای تقسیم افغانستان به دو جغرافیا، فروپاشی نیروهای امنیت ملی افغانستان و جذب برخی از عناصر آن در شبه نظامیان غیردولتی و حمایت کشورهای منطقه از متحدان خود در این کشور است. افزون بر این، پنج سناریوی مختلف شامل احیای امارت اسلامی (بازگشت به قبل از سال 2001)، تقسیم جغرافیایی، سناریوی ترکیبی میان جمهوری اسلامی و امارت اسلامی افغانستان و سناریوی «ادغام» (الحاق طالبان به مانند مدل موافقت نامه صلح حکمتیار به جمهوری اسلامی افغانستان) ذکر شد.

تصمیم نهایی درخصوص خروج سربازان آمریکایی از افغانستان توسط رئیس جمهور بعدی آمریکا گرفته خواهد شد. کنگره در خصوص بودجه برای نیروهای امنیت ملی افغانستان در پاییز تصمیم گیری خواهد کرد. هم اکنون، آمریکا در شرایط پرداخت میلیاردها دلار برای نیروهای دفاعی و امنیت ملی افغانستان نیست. اتحادیه اروپا به حمایت خود از قانون اساسی افغانستان و نهادهای آن، با وجود ناکامل بودن آنها ادامه می دهد.